Ngọn lửa không bao giờ tắt
Từ xa, người ta đã có thể nghe thấy tiếng búa vang lên giữa không trung, đều đặn như nhịp đập của một trái tim không bao giờ ngừng nghỉ. Ở Phúc Sen, lửa lò rèn chưa từng tắt, cũng như tình yêu với nghề chưa từng nguội lạnh trong lòng những người thợ rèn. Nghề rèn nơi đây không chỉ là một phương thức mưu sinh, mà còn là một phần linh hồn của làng, của những con người đã gắn bó cả đời mình với sắt thép, than hồng, với những giọt mồ hôi đổ xuống từng nhát búa.
Với ý nghĩa lịch sử, văn hóa quan trọng trong đời sống người Nùng An, ngày 29/1/2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Quyết định số 446 công nhận nghề rèn của người Nùng An, xã Phúc Sen là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nghề rèn, đúc của người Nùng An ở xã Phúc Sen (Quảng Uyên) đã có lịch sử hàng trăm năm. Sản phẩm của làng nghề như dao, kéo, công cụ sản xuất nông nghiệp… đạt chất lượng tốt, có danh tiếng và được người tiêu dùng ưa chuộng sử dụng.
Từ thuở xa xưa, cha ông họ đã truyền lại những bí quyết rèn dao, những bài học không ghi chép trên giấy mà khắc sâu vào từng hơi thở, từng vết chai sần trên đôi bàn tay. Những người con trai của Phúc Sen, dù sinh ra trong thời đại nào, cũng đều lớn lên cùng ánh lửa lò rèn, cùng những câu chuyện về người thợ rèn tài hoa đã biến những thanh sắt vô hồn thành những con dao sắc bén, bền bỉ như chính tâm hồn của người dân nơi đây.
Sự kỳ diệu trong từng đường rèn
Một con dao Phúc Sen không chỉ là một vật dụng, mà còn là kết tinh của công sức, kinh nghiệm, sự kiên nhẫn và cả tình yêu nghề. Người thợ phải chọn thép thật kỹ, thường là thép từ nhíp ô tô cũ – thứ kim loại tưởng như đã hết giá trị nhưng qua bàn tay tài hoa lại có thể sống một đời mới.
Thanh thép được đưa vào lò, nung đỏ rực giữa làn than cháy, rồi được đặt lên đe, nơi những nhát búa nặng nề nhưng đầy điêu luyện bắt đầu nhào nặn nó thành hình. Búa không chỉ giáng xuống bằng sức mạnh mà còn bằng cảm giác, bằng trực giác của người thợ. Không có máy móc hiện đại, không có khuôn mẫu rập khuôn, chỉ có đôi mắt tinh tường, đôi tai lắng nghe âm thanh thép ngân vang mà đoán định được thời điểm thích hợp để tôi dao, để dao đạt được độ cứng và độ bền hoàn hảo nhất.
Sau khi được tôi nước, con dao sẽ được mài sắc, đánh bóng. Những đường vân thép hiện lên như vân gỗ, đẹp một cách tự nhiên và huyền bí. Cầm một con dao Phúc Sen trên tay, người ta không chỉ cảm nhận được trọng lượng của kim loại, mà còn thấy được sức nặng của sự bền bỉ và tinh hoa tích lũy qua bao đời truyền lại.
Hồn cốt quê hương trong từng lưỡi dao
Mỗi con dao Phúc Sen mang trong mình câu chuyện của những người thợ lặng lẽ, của những đêm trắng bên lò rèn đỏ rực, của những giọt mồ hôi hòa vào sắt thép. Nó không chỉ là một dụng cụ cắt gọt, mà còn là niềm tự hào, là linh hồn của một vùng đất. Người ta có thể mua dao ở nhiều nơi, nhưng hiếm đâu có được một sản phẩm mang đậm dấu ấn của bàn tay con người, không bị hòa lẫn trong những dây chuyền sản xuất vô hồn.
Người thợ rèn Phúc Sen không giàu có, nhưng họ vẫn sống với nghề, vẫn truyền nghề cho con cháu, vẫn giữ ngọn lửa cháy trong tim. Trong thế giới hiện đại, khi những con dao sản xuất hàng loạt tràn ngập thị trường, vẫn có những con người kiên định giữ lấy truyền thống, bởi họ biết rằng một khi họ còn cầm búa, còn giữ lửa trong lò, thì linh hồn của làng vẫn còn sống mãi.
Ngày nay ở huyện Quảng Uyên nói chung hay xã Phúc Sen nói riêng cơ hội việc làm cho các doanh nghiệp, công ty, tập đoàn lớn là không ít. Thế hệ trẻ ở Phúc Sen bây giờ đã có nhiều sự lựa chọn hơn nhưng không vì thế mà nghề rèn dao tại Phúc Sen mai một, những người thợ trẻ như anh Hà Khiêm vẫn luôn kiên trì, yêu và quyết tâm giữ cho bễ lửa quê hương luôn luôn rực hồng.
“Một phần là do bố mẹ đã làm từ bé, một phần đã tiếp xúc, hiểu và thực hành từ nhỏ. Nghề này phải thuấm nhuần rất lâu chứ không phải 1-2 năm là được nhưng phần lớn là phải có đam mê, đặt cái tâm vào sản phẩm. Cái nghề này thì thêm nữa là được làm việc gần nhà có gì sẽ thuận tiện chăm lo gia đình, cha mẹ hơn” Anh Hà Khiêm tay thoăn thoắt nhưng vẫn mỉm cười chia sẻ.
Phúc Sen – Điểm dừng chân của những ai yêu giá trị xưa
Ngày nay, làng rèn Phúc Sen không chỉ là nơi sản xuất dao mà còn là điểm đến của những ai yêu thích văn hóa, yêu sự tinh tế trong từng sản phẩm thủ công. Du khách đến đây có thể tận mắt chứng kiến những người thợ rèn làm việc, có thể thử tự tay rèn một con dao dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân, để cảm nhận được sự vất vả nhưng đầy mê hoặc của nghề rèn.
Giữa núi rừng Cao Bằng, làng Phúc Sen vẫn lặng lẽ tồn tại, vẫn ngày ngày vang lên tiếng búa đập, vẫn tỏa ra hơi nóng của lửa. Những con dao sắc bén rời khỏi lò rèn, theo những chuyến xe đến khắp mọi miền đất nước, mang theo câu chuyện của một ngôi làng, của những con người đã và đang viết tiếp trang sử của nghề rèn truyền thống.
Lửa lò rèn có thể tạm lụi đi vào những ngày mưa gió, nhưng trái tim của những người thợ rèn Phúc Sen thì không bao giờ nguội lạnh. Đó là lời thề với tổ tiên, với nghề nghiệp, với chính mảnh đất đã sinh ra họ. Làng rèn Phúc Sen – không chỉ là một nơi làm dao, mà còn là nơi giữ gìn một phần linh hồn của đất nước.
