Giữa đại ngàn hùng vĩ của nắng gió, tiếng cồng chiêng ngân vang bên mái nhà rông, khói bếp len qua hàng cây rừng xanh thẳm, Tây Nguyên hiện lên như một bản hòa ca nguyên sơ nhưng đầy sức sống. Nơi đây, giữa những ngọn núi trập trùng và dòng sông uốn lượn, những ngôi làng du lịch cộng đồng đang từng ngày hồi sinh - vừa giữ gìn di sản văn hóa, vừa mở lối cho phát triển bền vững.
1. Làng Du Lịch Cộng Đồng Kon Kơ Tu
Làng Du Lịch Cộng Đồng Kon Kơ Tu (xã Đăk Rơ Wa, Quảng Ngãi) nép mình bên dòng Đăk Bla hiền hòa, là một trong những ngôi làng cổ của người Ba Na còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Đến Kon Kơ Tu, du khách như lạc vào không gian văn hóa Ba Na đậm đặc: nhà rông vươn cao giữa làng, tiếng cồng chiêng ngân vang bên bếp lửa, những điệu múa xoang xoay tròn trong niềm vui lễ hội. Người dân nơi đây vẫn giữ thói quen dệt thổ cẩm, đan lát tre nứa và nấu những món ăn dân dã như cơm lam, gà nướng - những hương vị mang linh hồn của núi rừng.
Từ bao đời nay, nghề dệt thổ cẩm ở Kon Cơ Tu được truyền từ mẹ sang con, từ con sang cháu. “Các cô, các chị ở đây ai cũng biết dệt hết. Thường thì mẹ sẽ dạy con gái, rồi mẹ chồng dạy con dâu, cứ thế mà truyền lại. Ở đây, khung dệt không chỉ là vật dụng mà còn là một phần của ngôi nhà” - người hướng dẫn địa phương chia sẻ khi đưa du khách ghé thăm làng. Trong khi đàn ông lên nương làm rẫy, những người phụ nữ ở lại làng vừa chăm con, vừa tranh thủ bên khung cửi. Với họ, dệt không chỉ để kiếm thêm thu nhập, mà còn là cách gìn giữ cội nguồn văn hóa của dân tộc.
Mỗi tấm thổ cẩm là một tác phẩm kể chuyện, ghi lại nhịp sống, lễ hội và phong tục của buôn làng. Hoa văn trên tấm vải là đời sống của người dân. Hình cây nêu, điệu múa xoang, cảnh đâm trâu mừng lúa mới. Mỗi đường chỉ là một mảnh ký ức của Tây Nguyên, tùy vào độ khó của hoa văn, một tấm thổ cẩm có thể mất từ hai tuần đến cả tháng để hoàn thiện.
2. Làng Du Lịch Cộng Đồng Kon Trang Long Loi
Xuôi về xã Đắk Hà, Quảng Ngãi du khách sẽ bắt gặp một bức tranh yên bình mang tên Kon Trang Long Loi - ngôi làng nhỏ nằm bên lòng hồ thủy điện Plei Krông, nơi người Ba Na nhánh Rơ Ngao sinh sống. Từ trên cao nhìn xuống, Kon Trang Long Loi tựa như một bán đảo hoa rực rỡ giữa bạt ngàn cà phê và rừng xanh, được mệnh danh là “đảo hoa của Đắk Hà”.
Đến đây, không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh sắc nên thơ, du khách còn có cơ hội tham gia vào đời sống cộng đồng Ba Na - nơi mà tiếng cồng chiêng, điệu múa xoang vẫn được duy trì nguyên bản. Mỗi ngôi nhà nơi đây không chỉ là chỗ hội họp mà còn là “bảo tàng sống” lưu giữ ký ức của bao thế hệ.
Đặc biệt, mô hình phát triển du lịch cộng đồng tại Kon Trang Long Loi đang trở thành điểm sáng. Người dân mở homestay, trải nghiệm những món ăn truyền thống, thưởng thức cà phê nguyên chất giữa tiếng chim hót và gió rừng. Tất cả tạo nên một không gian giao hòa giữa con người - thiên nhiên - văn hóa, khiến mỗi bước chân lữ khách đều lưu lại dư âm khó quên.
3. Làng du lịch cộng đồng Đắk Răng
Làng Du Lịch Cộng Đồng Đắk Răng (xã Dục Nông, Quảng Ngãi) là ngôi làng đầu tiên của người Giẻ Triêng được công nhận mô hình du lịch cộng đồng. Giữa núi non trập trùng, làng Đắk Răng ẩn mình dưới những tán rừng xanh thẳm, như một thế giới tách biệt, nơi mà văn hóa và thiên nhiên cùng hòa quyện.
Người Giẻ Triêng nơi đây vẫn gìn giữ nhạc cụ truyền thống, nghề thủ công và các lễ hội cổ truyền. Du khách khi đến Đắk Răng có thể tham gia cùng người dân đan gùi, đan nong, nghe kể chuyện sử thi, xem biểu diễn chiêng, hoặc đi bộ xuyên rừng, vượt suối để cảm nhận vẻ đẹp hoang sơ của vùng biên.
Điều đáng quý là dù còn khó khăn, người dân Đắk Răng vẫn kiên trì phát triển du lịch bằng chính nội lực - với niềm tin rằng, chỉ khi gìn giữ được bản sắc, làng mới có thể phát triển bền vững. Mỗi người dân nơi đây, bằng đôi tay cần mẫn và trái tim nặng tình với văn hóa, đang góp phần thổi hồn cho mô hình du lịch cộng đồng vùng biên giới.
Những mô hình như làng Kon Kơ Tu, Kon Trang Long Loi hay Đăk Răng không chỉ tạo sinh kế cho người dân mà còn khẳng định giá trị của việc bảo tồn bản sắc thông qua phát triển du lịch. Từ nếp sống mộc mạc đến những giá trị tinh thần bền vững, du lịch cộng đồng Tây Nguyên đang trở thành minh chứng sinh động cho sự giao hòa giữa truyền thống và hiện đại - nơi bản sắc được tôn vinh, văn hóa được lan tỏa.
