Từ lâu, ăn chay đã là một phần trong văn hoá ẩm thực Việt Nam. Trong các gia đình theo đạo Phật, mâm cơm chay vào ngày rằm, mồng một hay lễ Vu Lan là điều quen thuộc. Nhiều người lớn tuổi chọn ăn chay vì lý do sức khỏe, giảm đạm động vật, thanh lọc cơ thể, và đơn giản hóa bữa ăn.
Tuy nhiên, với thế hệ trẻ ngày nay, đặc biệt là ở các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội động cơ ăn chay đã thay đổi. Họ không ăn chay vì phải, mà ăn chay vì muốn. Một lựa chọn tự nguyện gắn với lối sống "xanh – sạch – lành", và cả với thẩm mỹ cá nhân. Việc giảm tiêu thụ thịt không còn là điều gì to tát, mà là một hành động nhỏ có ý thức với môi trường, với sức khỏe bản thân và với cả hình ảnh mà họ muốn hướng đến.
Vượt qua định kiến: Ăn chay không nhạt nhẽo
Dù phổ biến hơn, ẩm thực chay vẫn phải đối mặt với những định kiến không dễ xoá bỏ. Món chay thường bị mặc định là đơn giản, thiếu chất, và tệ hơn là thiếu hồn. Tô mì chay với vài lát nấm và miếng tàu hũ; đĩa rau luộc chấm tương; hay những món giả mặn "bề ngoài bắt mắt, bên trong nhạt vị"... từng khiến nhiều người không mấy thiện cảm với khái niệm "chay".
Không chỉ món ăn, không gian của các quán chay truyền thống cũng thường bị đánh giá là đơn điệu. Thiết kế thiên về tối giản, thậm chí đôi khi cũ kỹ, thiếu điểm nhấn. Trải nghiệm ăn uống vì vậy trở nên kém hấp dẫn nhất là với những người trẻ coi chuyện ăn là một trải nghiệm thị giác và cảm xúc, chứ không đơn thuần là nạp năng lượng.
Sự dịch chuyển của thế hệ mới
Thế hệ trẻ đặc biệt là nhóm người tiêu dùng Gen Z và Millennial đang định nghĩa lại khái niệm ăn chay. Với họ, chay không phải là kiêng khem, mà là lựa chọn sống thông minh. Một đĩa cơm không thịt, nếu được chế biến khéo léo, trình bày đẹp mắt và giàu giá trị dinh dưỡng, hoàn toàn có thể khiến thực khách hài lòng.
Cũng chính vì vậy, các quán chay ngày nay không còn đơn thuần là nơi "ăn cho nhẹ bụng" mà trở thành không gian ẩm thực có phong cách riêng. Từ việc lựa chọn nguyên liệu tươi, có nguồn gốc rõ ràng, đến cách chế biến sáng tạo, kỹ thuật plating (trình bày món ăn) chỉn chu, mọi yếu tố đều được chú trọng. Không gian cũng được thiết kế như một phần của trải nghiệm, thay vì chỉ là phông nền.
Tại TP.HCM, Cela – Vegetarian & Wine Bar, là một trong những không gian như thế. Cela chọn cho mình lối đi riêng: một nhà hàng thuần chay, lấy cảm hứng từ tinh thần Nhật Bản đương đại và phong cách fusion ẩm thực.
Nhà hàng không phục vụ món chay theo lối thuần tuý hay tái hiện món mặn. Thay vào đó, thực đơn của họ là tập hợp những món ăn sáng tạo, kết hợp nguyên liệu địa phương với cách chế biến tinh tế. Ví dụ như Sushi Taco, một phiên bản sushi được "chay hoá" với nấm xá xíu, sốt mayo cay và lớp vỏ giòn rụm. Hay Chawanmushi, món trứng hấp Nhật được làm hoàn toàn từ nguyên liệu thực vật, thơm mùi nấm và đậm đà vị thảo mộc. Những món khác như Poee Bread với sốt XO chay, Grilled Mushroom sốt nụ hoa bạch quả hay Tofu Donburi cũng được thực khách đánh giá cao về hương vị và cách trình bày.
Điểm thú vị ở đây không chỉ nằm ở món ăn, mà còn ở không gian. Ban ngày, nhà hàng mang dáng dấp của một retreat nhỏ giữa lòng đô thị, nơi người ta có thể ăn một bữa trưa tĩnh lặng, trốn khỏi tiếng còi xe và những cuộc gọi công việc. Đến tối, ánh sáng dịu đi, âm nhạc DJ nhẹ nhàng vang lên, và không gian trở thành một quán bar chay, nơi có thể cùng bạn bè thưởng thức vài ly vang và trò chuyện không vội.
Ăn chay – một lối sống có thẩm mỹ
Khi ăn uống không chỉ để no, mà còn là để sống đẹp, sống khoẻ và sống có trách nhiệm, món chay dần tìm lại vị thế của mình trong nhịp sống hiện đại. Những nhà hàng như Cela không chỉ cung cấp thực phẩm thuần chay, mà còn tạo ra trải nghiệm ẩm thực có chiều sâu, nơi khách không chỉ ăn, mà còn cảm nhận.
Ăn chay không còn là việc của người tu hành hay những người lớn tuổi kiêng đạm. Đó là lựa chọn của những người trẻ biết mình muốn gì, biết cách tận hưởng, và dám bước ra khỏi giới hạn quen thuộc. Mà trong thời đại đầy nhiễu loạn như hôm nay, một bữa chay có gu có khi lại là thứ khiến người ta nhớ lâu hơn cả một bữa tiệc linh đình.
