Vị trí chiến lược chưa khai thác đúng tầm
Sau sắp xếp đơn vị hành chính, xã Vân Đình mới được hợp nhất từ thị trấn Vân Đình và các xã Cao Sơn Tiến, Phương Tú, Tảo Dương Văn. Với vị trí nằm ở trung tâm vùng phía Nam thủ đô, Vân Đình giữ vai trò đầu mối kết nối giữa khu vực nội đô với các địa phương lân cận, đồng thời có điều kiện thuận lợi để liên kết phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch liên vùng.
Vân Đình tiếp giáp nhiều địa bàn có điều kiện tự nhiên, lịch sử, văn hóa tương đồng; đặc biệt có khả năng kết nối với các trục du lịch lớn như chùa Hương (Hà Nội) – Tam Chúc (Ninh Bình), hay tuyến Vân Long (Ninh Bình) – Đồng Tâm (Hòa Bình cũ, nay thuộc Phú Thọ). Đây đều là những khu vực du lịch đã phát triển mạnh, thu hút lượng khách lớn trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hoạt động du lịch trên địa bàn xã Vân Đình chưa phát triển tương xứng với tiềm năng.
Ngày 28/12 vừa qua, Sở Du lịch Hà Nội đã phối hợp với Đảng ủy, UBND xã Vân Đình tổ chức tọa đàm “Giải pháp phát triển điểm đến du lịch gắn với công nghiệp văn hóa trên địa bàn xã Vân Đình, Hà Nội”, đồng thời triển khai khảo sát tour trải nghiệm “Đánh thức Vân Đình”.
Tour được thiết kế như một hành trình khám phá đời sống làng quê, lấy trải nghiệm bản địa làm trung tâm. Du khách bắt đầu ngày mới với trải nghiệm “Sớm Vân Đình” thưởng thức quà sáng cùng người dân địa phương với bánh cuốn chả, canh cá rô đồng, bún riêu cua Vân Đình, cháo lòng Trấn Thị. Không gian ẩm thực dung dị, gần gũi, mang đậm hơi thở sinh hoạt thường nhật của người dân.
Tiếp đó là trải nghiệm “Mây tụ”, ngắm toàn cảnh Vân Đình từ trên cao, thưởng trà Trấn Thị, loại trà đặc sản được sản xuất, chế biến thủ công từ vùng nguyên liệu tại chỗ. Hành trình tiếp tục với “Xóm Bưởi chào đón”: đạp xe qua những vườn bưởi xanh mát, tham quan đình Thành Vật và thưởng thức các làn điệu chèo làng chài trong không gian làng quê Bắc Bộ.
Những trải nghiệm này, khi được kết nối thành sản phẩm du lịch, không chỉ mang tính tham quan mà còn mở ra câu chuyện về văn hóa, nông nghiệp và đời sống cộng đồng - yếu tố cốt lõi của du lịch trải nghiệm gắn với công nghiệp văn hóa.
Du lịch cộng đồng và bài toán sinh kế cho người dân
Tại tọa đàm, ông Nguyễn Viết Cường – Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa đánh giá cao tiềm năng di sản của Vân Đình, đặc biệt là di sản ẩm thực.
“Tiềm năng về di sản văn hoá, di tích, ẩm thực của Vân Đình được bảo tồn rất tốt từ nhiều năm qua. Thời gian gần đây, Hà Nội có nhiều di sản văn hóa phi vật thể là ẩm thực đã được vinh danh như chả cá Lã Vọng, mâm cỗ Bát Tràng truyền thống. Đây chính là cơ hội để các địa phương như Vân Đình kiểm kê, lập hồ sơ, tiến tới đề nghị ghi danh trong nước và quốc tế”, ông Nguyễn Viết Cường nói.
Ông Cường cho rằng, khi các tuyến du lịch được hình thành và kết nối, Vân Đình hoàn toàn có thể trở thành điểm đến du lịch ẩm thực, đặc biệt với thương hiệu vịt cỏ Vân Đình - món ăn đã nổi tiếng trên phạm vi toàn quốc. Việc vinh danh ẩm thực không chỉ phục vụ quảng bá, mà còn tạo nền tảng cho chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ bền vững.
Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa cho rằng, khu Di tích quốc gia chùa Hương hiện thu hút lượng khách rất lớn, dự kiến năm 2025 có thể đạt khoảng 2 triệu lượt khách. Khi tuyến đường Cenco 5 hình thành, việc kết nối văn hóa - du lịch giữa chùa Hương và các địa phương lân cận, trong đó có Vân Đình sẽ thêm thuận lợi.
“Thay vì chỉ đi một ngày như trước đây, nếu hình thành được chuỗi, tuyến du lịch liên kết, du khách có thể tham quan, trải nghiệm trong 2–3 ngày. Khi đó, Vân Đình hoàn toàn có thể trở thành điểm dừng chân về ẩm thực, trải nghiệm nông thôn và di sản văn hóa” - ông Cường chia sẻ.
Ông Trần Trung Hiếu, Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội cũng nhận định, trong tổng thể không gian phát triển du lịch Hà Nội, khu vực phía Nam, trong đó có xã Vân Đình, giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là vùng đất giàu truyền thống lịch sử văn hóa, có hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể phong phú, cảnh quan nông nghiệp, làng quê còn lưu giữ những nét đặc trưng của đồng bằng Bắc Bộ. Cùng với đó là những giá trị ẩm thực đã trở thành thương hiệu, tiêu biểu là vịt cỏ Vân Đình.
Tuy nhiên, ông Hiếu cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế: sản phẩm du lịch chưa có chiều sâu, thiếu tính đặc thù; hạ tầng và dịch vụ chưa đồng bộ; công tác quảng bá, xúc tiến và liên kết với doanh nghiệp lữ hành còn hạn chế.
“Đối với UBND xã Vân Đình, chúng tôi đề nghị một số công việc cần tiếp tục triển khai. Tiếp tục rà soát, hệ thống hóa các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể, để làm cơ sở xây dựng câu chuyện điểm đến và định vị sản phẩm du lịch đặc trưng của Vân Đình. Chủ động phối hợp với các sở, ngành liên quan và Sở Du lịch Hà Nội trong việc lựa chọn, xây dựng thí điểm một số mô hình sản phẩm du lịch tiêu biểu. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về vai trò của du lịch gắn với công nghiệp văn hóa, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng làm du lịch cho cộng đồng, phát huy vai trò chủ thể của người dân trong bảo tồn và khai thác các giá trị di sản" - Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội nhấn mạnh.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Cường, Giám đốc Công ty Tràng An Travel bày tỏ nhiều trăn trở. Bên cạnh vịt cỏ, Vân Đình còn nổi tiếng với bưởi, loại cây trồng mang tính đặc trưng của địa phương. Tuy nhiên, giá trị kinh tế của bưởi hiện nay rất thấp. Có thời điểm, bưởi chỉ bán được 2–3 nghìn đồng một quả, cao nhất cũng chỉ khoảng 5 nghìn đồng. Điều này rất lãng phí công sức của người trồng, trong khi nếu được xây dựng thương hiệu và gắn với du lịch trải nghiệm, giá trị sẽ hoàn toàn khác.
“Thực tế, đã có hộ dân muốn chặt bỏ vườn bưởi để chuyển đổi mô hình sản xuất khác. Điều này cho thấy, nếu không sớm đưa du lịch vào làm “đòn bẩy”, nguy cơ mai một tài nguyên bản địa là hoàn toàn có thể xảy ra”- ông Cường nhấn mạnh.
Hướng tới điểm sáng công nghiệp văn hóa phía Nam Thủ đô
Theo bà Bùi Thị Thu Hiền – Thành ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Vân Đình, địa phương đã và đang xây dựng chiến lược “Đánh thức Vân Đình” theo hướng xanh, văn minh, hội nhập và phát triển bền vững.
“Đánh thức Vân Đình không chỉ là đánh thức tiềm năng, mà còn là đánh thức tư duy của công tác quản lý. Chúng tôi xác định phải tổ chức các sự kiện văn hóa, tạo cảnh quan mang đậm phong cách làng quê Bắc Bộ, phát huy tình cảm, sự thân thiện của người dân trong việc đón tiếp du khách” – bà Hiền khẳng định.
Trước mắt, xã sẽ tổ chức nhiều hoạt động văn hóa dịp Tết Dương lịch, xây dựng con đường ánh sáng, con đường hoa trên đê sông, phát động Tết trồng cây, tiến tới tổ chức các sự kiện định kỳ như phố đi bộ. Về lâu dài, mỗi thôn sẽ có một sản phẩm OCOP gắn với du lịch trải nghiệm, đặc biệt là trong lĩnh vực ẩm thực và nông nghiệp.
Bà Phạm Thúy Hòa – Phó Chủ tịch UBND xã Vân Đình cũng cho biết, địa phương đang xây dựng định hướng phát triển du lịch theo hướng du lịch ẩm thực, di sản, nông nghiệp xanh và trải nghiệm cộng đồng, lấy hệ thống di sản văn hóa làm nền tảng. Vân Đình sẽ chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với khai thác du lịch, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và giữ gìn bản sắc văn hóa, môi trường sinh thái; đồng thời phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư. Những ý kiến, đề xuất tại tọa đàm được xem là cơ sở quan trọng để các bên phối hợp triển khai trong thời gian tới.
Khi công nghiệp văn hóa được đặt đúng vị trí, Vân Đình có cơ hội chuyển mình từ một vùng đất “ngủ quên” trở thành điểm sáng du lịch bền vững phía Nam Thủ đô -nơi mỗi món ăn, mỗi vườn bưởi, mỗi làn điệu dân gian đều kể một câu chuyện văn hóa sống động.
