Chiều 21/11 tại UBND xã Suối Giàng cũ (xã Văn Chấn, tỉnh Lào Cai), Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với UBND xã Văn Chấn tổ chức Hội thảo “Phát triển và nâng cao giá trị Trà Shan Tuyết”. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Lễ hội Trà Shan Tuyết tỉnh Lào Cai và Festival Sông Hồng 2025. Không chỉ mang ý nghĩa nghiên cứu, hội thảo còn đặt trọng tâm vào định vị thương hiệu, chuẩn hóa sản xuất, ứng dụng công nghệ và thúc đẩy du lịch, thương mại để đưa Trà Shan Tuyết vươn ra thị trường trong nước và quốc tế.
Đến tham dự tại hội thảo có sự xuất hiện của đông đảo đại biểu trung ương và địa phương. Về phía các cơ quan trung ương có: Bà Hoàng Thị Hạnh, Nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Ông Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường; PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch; Nhà sử học Dương Trung Quốc; Ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam; Ông Tô Đình Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hàng không Việt Nam; TS Nguyễn Ngọc Bình, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông - Lâm nghiệp miền núi phía Bắc; Ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Phát triển Du lịch Châu Á; Ông Lê Huy Cường, Ủy viên BCH Hội Cây Di sản Việt Nam, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam; cùng TS Đỗ Minh Hà, giảng viên Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - ĐHQGHN.
Đại diện tỉnh Lào Cai có Bà Vũ Thị Mai Oanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Về phía lãnh đạo xã Văn Chấn có Ông Đặng Duy Hiển - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã; Ông Nguyễn Hữu Lực - Phó Bí thư, Chủ tịch UBND xã; cùng các ủy viên Ban Thường vụ, lãnh đạo các đơn vị, phòng ban trực thuộc. Hội thảo cũng ghi nhận sự tham dự của đại diện các xã lân cận có vùng trà Shan Tuyết như Sơn Lương, Phình Hồ, A Mú Sung, Bắc Hà và Tả Củ Tỷ.
Về phía doanh nghiệp, có Ông Nguyễn Công Hân, Chủ tịch HĐQT CTCP Dragon Tea Suối Giàng; Hoa hậu Lâm Diệu Linh, Chủ tịch CTCP Truyền thông Văn hóa Việt - đại diện thương hiệu Vietlink Tea; cùng nhiều diễn giả, chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp và ngành trà Shan Tuyết. Sự hiện diện của các cơ quan báo chí trung ương và địa phương góp phần lan tỏa thông tin về sự kiện.
Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Đào Xuân Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị Trà Shan Tuyết Suối Giàng, quần thể hơn 40.000 cây chè cổ thụ, tuổi đời từ 100 đến 500 năm, được xem là di sản thiên nhiên độc nhất vô nhị của đồng bào Mông. Ông khẳng định Trà Shan Tuyết không chỉ mang giá trị sinh thái mà còn là biểu tượng văn hóa, kinh tế của vùng cao Tây Bắc. Hội thảo được tổ chức nhằm đưa ra các giải pháp bảo tồn bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm, chuẩn hóa công nghệ chế biến và thúc đẩy hoạt động xúc tiến thương mại, từ đó tạo nền tảng để Trà Shan Tuyết Suối Giàng tiếp cận mạnh mẽ hơn với những thị trường tiêu chuẩn cao trong và ngoài nước.
Phát biểu chỉ đạo, Bà Vũ Thị Mai Oanh - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai khẳng định hội thảo là một hợp lực quan trọng giúp địa phương xác định hướng đi chiến lược cho vùng chè Shan Tuyết. Bà cho biết Lào Cai rất cần sự đồng hành của các nhà khoa học, chuyên gia để xây dựng được nền tảng phát triển bền vững, giống như cái trụ vững trước khi mở rộng không gian sản xuất và du lịch. Nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là nâng cao đời sống người dân, bà Oanh kỳ vọng giá trị trà Shan Tuyết cùng văn hóa và con người bản địa sẽ giúp Lào Cai khẳng định vị thế trên bản đồ trà Việt Nam và vươn ra quốc tế.
Đại diện chính quyền xã, ông Nguyễn Hữu Lực - Chủ tịch UBND xã Văn Chấn bày tỏ niềm vinh dự khi địa phương được đón tiếp các đại biểu, nhà khoa học và chuyên gia về Suối Giàng, vùng đất sở hữu quần thể chè Shan Tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Ông cho biết Lễ hội Trà Shan Tuyết 2025 là hoạt động điểm nhấn của xã, nhằm quảng bá văn hóa bản địa, tiềm năng du lịch và định vị thương hiệu trà Suối Giàng trên bản đồ nông sản đặc hữu của Việt Nam.
Với 14 tham luận chuyên sâu của các nhà nghiên cứu, chuyên gia, doanh nghiệp đã tạo nên không khí sôi nổi tại hội thảo. Các ý kiến đều thống nhất rằng Trà Shan Tuyết Suối Giàng là một nguồn tài nguyên đặc hữu cần được nhìn nhận ở cả ba góc độ: giá trị sinh thái, giá trị văn hóa và giá trị kinh tế. Trong bối cảnh địa phương đang định hướng khai thác nông nghiệp hữu cơ gắn với phát triển du lịch, những cây chè cổ thụ không chỉ là biểu tượng của bản sắc vùng cao mà còn mở ra dư địa lớn cho việc hình thành những sản phẩm chất lượng cao, có khả năng cạnh tranh trên thị trường. Những tham luận được trình bày tại hội thảo cũng tập trung phân tích hiện trạng vùng chè, đề xuất giải pháp bảo tồn bền vững, chuẩn hóa quy trình chế biến, cũng như tăng cường liên kết giữa người dân, doanh nghiệp và các tổ chức để nâng tầm thương hiệu Trà Shan Tuyết trong thời gian tới.
Tại hội thảo, Nhà sử học Dương Trung Quốc mang đến góc nhìn lịch sử sâu sắc về Trà Shan Tuyết. Ông cho rằng dù là loại trà bản địa lâu đời nhất, Shan Tuyết lại từng “mờ nhạt trong nhận thức của số đông người Việt” do hạn chế giao thương và thói quen sử dụng trà tươi ở miền xuôi. Dẫn lại nghiên cứu của Viện sĩ K.M. Djemukhatze (Liên Xô, 1974), ông nhấn mạnh vùng Shan Tuyết Việt Nam mang những đặc trưng nguyên sơ nhất, “xứng đáng được coi là cái nôi phát tích của cây chè thế giới”. Đặc biệt, nơi hội tụ hàng nghìn cây chè cổ thụ như Suối Giàng được ông ví như một “bảo tàng chè lộ thiên”, hoàn toàn có cơ sở để trở thành thương hiệu trà đại diện quốc gia nếu được đầu tư và bảo tồn đúng mức.
Trong phần trình bày, ông Lê Huy Cường - Ủy viên BCH Hội Cây Di sản Việt Nam đề xuất địa phương cần xây dựng quy hoạch bảo tồn tổng thể, bảo vệ nghiêm ngặt các cây cổ thụ và phát triển các mô hình du lịch sinh thái, văn hóa gắn với chè Shan Tuyết để vừa giữ gìn nguồn gen quý vừa nâng cao sinh kế cho người dân.
Ở góc độ công nghệ chế biến, PGS.TS. Phạm Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch cho rằng Trà Shan Tuyết sở hữu hàm lượng polyphenol và catechin cao, là nền tảng thuận lợi để phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng, việc ứng dụng các công nghệ hiện đại như sấy lạnh, sấy thăng hoa, chiết xuất hoạt chất hay lên men vi sinh sẽ giúp giữ trọn hương vị và hoạt chất của chè cổ thụ, từ đó mở rộng các dòng sản phẩm như matcha Shan Tuyết, cao chiết, trà hòa tan và quà tặng cao cấp. Theo ông, việc xây dựng chuỗi chế biến chuẩn hóa, truy xuất nguồn gốc và áp dụng hệ thống bảo quản tiên tiến sẽ là chìa khóa để nâng tầm thương hiệu Trà Shan Tuyết Suối Giàng và đáp ứng yêu cầu của các thị trường tiêu chuẩn cao.
Ở góc độ phát triển vùng nguyên liệu và tiêu chuẩn hóa sản phẩm, TS. Nguyễn Ngọc Bình - Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc nhận định cần đẩy mạnh đổi mới công nghệ, ứng dụng các thiết bị hiện đại như sấy lạnh, sấy thăng hoa, diệt men hồng ngoại và công nghệ chiết xuất để phát triển thêm các sản phẩm giá trị cao. Cần chú trọng quy trình chế biến và bao bì, nhãn mác là điều kiện tiên quyết để Lào Cai xây dựng thương hiệu Shan Tuyết bền vững, đồng thời kết hợp với du lịch cộng đồng nhằm gia tăng sinh kế cho người dân bản địa.
Tập trung vào định vị thương hiệu, Ông Hoàng Vĩnh Long - Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam nhận định Chè Shan Tuyết Suối Giàng hội tụ đầy đủ yếu tố để trở thành thương hiệu chè đặc sản quốc gia nhờ lợi thế sinh thái vùng cao và nguồn gen cổ thụ độc đáo. Ông nhấn mạnh bản sắc văn hóa của người Mông là linh hồn thương hiệu, cần được đưa vào bộ nhận diện và câu chuyện marketing để tạo khác biệt. Theo ông Long, việc phát triển mô hình “Chè Shan Tuyết - Du lịch trải nghiệm - Văn hóa Mông”, kết hợp ứng dụng công nghệ và tăng cường liên kết giữa Nhà nước, Nhà nông, Nhà khoa học, Doanh nghiệp sẽ là chìa khóa giúp Suối Giàng vươn tới các thị trường cao cấp, xây dựng vị thế thương hiệu bền vững.
Từ góc nhìn của đơn vị phát triển thương hiệu, Bà Lâm Diệu Linh - Hoa hậu Đại sứ kết nối Thương mại Việt Nam - Thổ Nhĩ Kỳ, Chủ tịch Công ty Cổ phần Truyền thông Văn hoá Việt khẳng định Trà Shan Tuyết Cổ Thụ là di sản xanh độc nhất của núi rừng Việt Nam, hội tụ đầy đủ yếu tố sinh thái và bản sắc văn hóa để trở thành sản phẩm quốc gia. Bà cho rằng xu hướng tiêu dùng xanh, sản phẩm hữu cơ và truy xuất nguồn gốc trên thị trường quốc tế đang mở ra cơ hội vàng cho Shan Tuyết nếu biết định vị đúng cách. Theo bà Linh, việc xây dựng hệ tiêu chuẩn chung, kể câu chuyện văn hóa hấp dẫn và phát triển chuỗi giá trị xanh liên vùng sẽ là nền tảng giúp Trà Shan Tuyết bước vào các thị trường cao cấp và nâng tầm giá trị nông sản Việt Nam.
Đại diện tiếng nói của cộng đồng làm chè, Bà Lâm Thị Kim Thoa - Giám đốc HTX Suối Giàng chia sẻ vai trò then chốt của HTX trong việc duy trì sinh kế cho đồng bào Mông, khi 98% người dân nơi đây sống dựa vào cây chè Shan Tuyết cổ thụ. Từ một cơ sở thủ công, HTX đã phát triển thành đơn vị chế biến ổn định với nhà xưởng hiện đại, sản xuất theo hướng “sạch - xanh - bền vững”, kết hợp kỹ nghệ truyền thống và công nghệ mới. Bà Thoa cho biết HTX đang tiên phong áp dụng mã QR truy xuất đến từng gốc chè, sử dụng năng lượng tái tạo và đẩy mạnh thương mại số, giúp sản phẩm Shan Tuyết Suối Giàng từng bước vươn ra thị trường quốc tế.
Ở góc nhìn của một bác sĩ dành nhiều năm nghiên cứu vùng chè, Bác sĩ Nguyễn Công Hân - Chủ tịch CTCP Dragon Tea Suối Giàng nhấn mạnh giá trị Shan Tuyết không chỉ nằm ở tuổi đời nghìn năm mà ở chính nội chất quý hiếm đã được khoa học quốc tế chứng minh. Ông cho biết trong suốt hơn 20 năm khám chữa bệnh tại Suối Giàng, các chương trình tầm soát đều không phát hiện ca ung thư, một dữ kiện y học đặc biệt được cho là gắn với thói quen uống trà Shan Tuyết từ nhỏ của đồng bào Mông. Với định hướng phát triển Shan Tuyết thành “dược trà” quốc gia, đơn vị đang ứng dụng công nghệ cao, từ vận chuyển búp bằng drone tới chuẩn hóa quy trình nhiệt, oxy, áp suất… nhằm giữ trọn nội chất và đạt tiêu chuẩn quốc tế, góp phần định vị Trà Shan Tuyết Suối Giàng trên bản đồ trà thế giới.
Tham gia ý kiến tại hội thảo, bà Hoàng Thị Hạnh - Nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc nhấn mạnh Trà Shan Tuyết Suối Giàng là báu vật giữa ngàn mây nhưng giá trị thật của nó vẫn chưa quay về đúng với người trồng chè. Bà cho rằng sản phẩm Shan Tuyết nhiều lần ra thị trường quốc tế dưới tên thương hiệu khác, trong khi người dân bản địa vẫn chịu nhiều thiệt thòi. Từ đó, bà kêu gọi các nhà trà và doanh nghiệp phải đoàn kết, xây dựng một hiệp hội chung để thống nhất tiêu chuẩn và bảo vệ thương hiệu. Bà Hạnh cũng đề xuất địa phương nghiên cứu xây dựng Bảo tàng Trà Shan Tuyết và ứng dụng công nghệ giám sát vùng chè, giúp bảo vệ tốt hơn quần thể chè cổ thụ, di sản quý hiếm của Suối Giàng.
Sau phiên làm việc sôi nổi, hội thảo đã ghi nhận nhiều góc nhìn đa chiều từ các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và đại diện địa phương: từ giá trị di sản, nội chất trà, tiềm năng sinh thái đến những đề xuất về công nghệ, tiêu chuẩn hóa, xây dựng thương hiệu và phát triển sinh kế bền vững cho đồng bào Mông. Những chia sẻ thẳng thắn và đầy tâm huyết ấy cho thấy Trà Shan Tuyết Suối Giàng không chỉ là nguồn gen quý mà còn là cơ hội lớn để phát triển kinh tế xanh nếu có chiến lược đúng hướng.
Khép lại chuỗi trao đổi, TS. Đào Xuân Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra phần kết luận, nhấn mạnh rằng những chia sẻ khoa học và thực tiễn tại hội thảo cho thấy Trà Shan Tuyết Suối Giàng không chỉ giàu giá trị sinh thái mà còn mang hàm lượng hoạt chất có lợi cho sức khỏe, được minh chứng qua nhiều nghiên cứu và thực tế sử dụng trong cộng đồng. TS. Hưng cho rằng nếu được dùng đúng cách và khai thác đúng tiềm năng, Trà Shan Tuyết hoàn toàn có thể “mang lại sức khỏe tốt hơn cho người dân”. Ông bày tỏ mong muốn thông qua hội thảo, các cơ quan, chuyên gia và doanh nghiệp sẽ cùng chung tay lan tỏa giá trị của lá trà Suối Giàng tới nhiều người hơn, để “chất trà và tình cảm dành cho trà” tiếp tục được nối dài và lan rộng.
Kết thúc phần trao đổi chuyên môn, hội thảo bước sang một điểm nhấn ý nghĩa trong khuôn khổ chương trình. Trong không khí trang trọng của buổi chiều, TS. Đào Xuân Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã thay mặt Ban Tổ chức phát biểu ra mắt ấn phẩm Tạp chí Du lịch Nông nghiệp, một ấn phẩm song ngữ Việt - Anh được kỳ vọng sẽ trở thành diễn đàn kết nối tri thức và mô hình phát triển du lịch nông nghiệp bền vững trên cả nước. Ông cho biết đây không chỉ là hoạt động truyền thông mà còn là cam kết đồng hành cùng địa phương trong việc lan tỏa các giá trị nông sản bản địa, trong đó có Trà Shan Tuyết Suối Giàng, di sản nông nghiệp độc đáo của Tây Bắc. Ngay sau phần phát biểu, Ban Tổ chức đã trao tặng 200 ấn phẩm Du lịch Nông nghiệp cho UBND xã Văn Chấn, như một món quà tri ân và cũng là nguồn tư liệu phục vụ công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch địa phương.
