Ký ức được dệt bằng sắc màu và bàn tay khéo léo
Tại Tà Lài, mảnh đất nằm bên rìa Vườn quốc gia Cát Tiên nghề dệt thổ cẩm đã gắn bó với người Mạ tựa hơi thở của núi rừng. Đó không chỉ là kỹ thuật thủ công tinh xảo, mà là một hệ thống tri thức bản địa được truyền qua nhiều thế hệ phụ nữ. Từ 8–9 tuổi, những bé gái đã được bà và mẹ dạy cách se sợi, nhuộm chỉ, tạo hoa văn. Mỗi động tác là một bài học về sự kiên trì, về phẩm hạnh của người phụ nữ Mạ và về trách nhiệm gìn giữ di sản của cộng đồng.
Hoa văn thổ cẩm Mạ mang ngôn ngữ riêng: dòng nước uốn lượn, mắt thần, muông thú, nhà sàn, cây cỏ, những đường zigzag tượng trưng cho sự bảo vệ và vòng tuần hoàn của sự sống. Mỗi tấm vải vì thế trở thành một “văn bản văn hóa” kể câu chuyện về vũ trụ, con người và mối quan hệ hài hòa giữa thiên nhiên, cộng đồng và tín ngưỡng.
Không gian kết nối di sản: Nơi người dân được chạm vào bản sắc Việt
Trưng bày lần này mang đến cho khách tham quan một trải nghiệm trọn vẹn: từ các hiện vật quý như trang phục cưới, khăn, tấm đắp, khung dệt truyền thống đến các sản phẩm ứng dụng đương đại: túi xách, khăn choàng, trang sức thổ cẩm.
Đặc biệt, sự xuất hiện của nghệ nhân Ka Rỉn và con gái Ka Hương, họ đại diện của ba thế hệ gìn giữ nghề tại Tà Lài tạo nên điểm nhấn xúc cảm. Giữa không gian trưng bày, âm thanh của khung dệt, màu sắc len sợi và hình ảnh đôi bàn tay khéo léo đã “đánh thức” cả một ký ức nghề thủ công đang được gìn giữ bằng tình yêu và sự bền bỉ.
“Dệt thổ cẩm vất vả lắm, nhưng mỗi tấm vải là niềm tự hào của người Mạ,” bà Ka Rỉn chia sẻ. Còn chị Ka Hương, người trẻ gắn bó với nghề và hiện là hướng dẫn viên du lịch tại Cát Tiên mong muốn tiếp tục truyền lửa, để thế hệ sau hiểu hơn về giá trị của văn hóa tộc người.
Lan tỏa giá trị di sản
Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ kỳ vọng trưng bày không chỉ đơn thuần là hoạt động giới thiệu nghề truyền thống, mà sẽ trở thành cầu nối để người dân thành phố tiếp cận di sản một cách sống động. Khi những giá trị văn hóa được đặt vào một không gian mở, ai cũng có thể chạm, xem, cảm nhận và thấu hiểu.
Đây cũng là hướng đi quan trọng trong việc bảo tồn di sản làng nghề Việt như tạo sân khấu để người nghệ nhân được kể câu chuyện của mình. Đưa nghề truyền thống vào đời sống hiện đại bằng sản phẩm ứng dụng. Và cuối cùng là gợi mở tiềm năng du lịch văn hóa cộng đồng, nơi mỗi điểm đến không chỉ đẹp mà còn mang trong mình hồn cốt của văn hóa bản địa.
Sự hiện diện của nghề dệt thổ cẩm Mạ tại TP.HCM lần này vì thế không chỉ là một cuộc trưng bày, mà là lời mời gọi cộng đồng cùng chung tay giữ gìn những giá trị văn hóa đang dần bị lãng quên.
Hành trình tôn vinh vẻ đẹp phụ nữ và sáng tạo Việt
Trong khuôn khổ sự kiện, Bảo tàng cũng trao giải cuộc thi ảnh “Khoảnh khắc” – tôn vinh vẻ đẹp lao động, nghiên cứu, đời sống và tinh thần của phụ nữ Việt Nam. Những bức ảnh được chọn trưng bày càng làm rõ sứ mệnh của bảo tàng: lưu giữ ký ức, tôn vinh giá trị và lan tỏa cảm hứng sống đẹp.
Thông qua trưng bày này, nghề dệt thổ cẩm Mạ được đưa đến gần hơn với công chúng, nhất là thế hệ trẻ. Đó là cách để văn hóa truyền thống không nằm trong các trang sách hay ký ức của người lớn tuổi, mà bước vào đời sống đương đại bằng sự tự hào và tính ứng dụng.
Ở góc nhìn du lịch, đây còn là bài học để các làng nghề Việt tiếp tục đổi mới: giữ tinh hoa, sáng tạo sản phẩm, gắn kết với du lịch cộng đồng, biến di sản thành nguồn lực bền vững. Trưng bày kéo dài đến 18/4/2026 tại Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ, TPHCM.
