Một trong những khám phá khảo cổ học ấn tượng nhất những năm gần đây vừa được công bố tại Guatemala. Giữa vùng rừng rậm rạp Petén – nơi từng là cái nôi của nền văn minh Maya cổ đại – các nhà khoa học đã phát hiện một "tam giác đô thị" có niên đại gần 3.000 năm, bao gồm ba thành phố cổ: Los Abuelos, Petnal và Cambrayal.
Tâm điểm của phát hiện là Los Abuelos, một thành phố cổ rộng khoảng 16 km² với bảy nhóm kiến trúc lớn nhỏ. Theo Bộ Văn hóa và Thể thao Guatemala, tại đây, các nhà khảo cổ đã khai quật được ba kim tự tháp đặc trưng kiểu Maya, ba cấu trúc có chức năng thiên văn, cùng hàng loạt tượng đài, bia đá và bàn thờ có niên đại từ thời kỳ Tiền Cổ điển (khoảng năm 800–500 trước Công nguyên).
Đặc biệt, một trong những điểm gây chú ý nhất là tượng một cặp đôi cao tuổi – được cho là biểu tượng của hai vị tổ tiên sáng lập thành phố. Cũng từ đó, cái tên "Los Abuelos" (nghĩa là “ông bà” trong tiếng Tây Ban Nha) ra đời và được các nhà nghiên cứu lựa chọn đặt cho di chỉ này.
Trong mùa khai quật năm 2025, hai khu vực trọng tâm A và E tại Los Abuelos đã được nghiên cứu sâu, hé lộ hệ thống kiến trúc thiên văn phức tạp mà người Maya cổ đại sử dụng để quan sát các chuyển động của Mặt trời và các vì sao – minh chứng cho tri thức thiên văn vượt trội của họ.
Nằm phía Đông Los Abuelos khoảng vài km, Petnal nổi bật với kim tự tháp cao tới 33 mét. Đặc biệt, hai căn phòng trên đỉnh tháp vẫn còn được bảo tồn rất tốt, với các bức tranh tường mang màu sắc tín ngưỡng và biểu tượng cổ đại đặc trưng. Đây là một trong số ít kim tự tháp Maya ở khu vực này vẫn giữ được không gian nội thất tương đối nguyên vẹn.
Cách đó không xa, Cambrayal – địa điểm thứ ba trong "tam giác đô thị" – lại khiến giới nghiên cứu bất ngờ với hệ thống kênh dẫn nước bên trong tàn tích của một cung điện lớn. Những cấu trúc thủy lợi tinh vi này chứng minh trình độ kỹ thuật và tổ chức xã hội cao cấp của cư dân Maya cổ xưa.
Theo ông Luis Rodrigo Carrillo, Thứ trưởng Bộ Văn hóa và Thể thao Guatemala, những cấu trúc vừa được phát hiện cho thấy khu vực này từng là một trung tâm linh thiêng và văn minh thịnh đạt của người Maya. “Ba thành phố tạo thành một tam giác đô thị chưa từng được biết đến trước đây, là bằng chứng thuyết phục về sự vĩ đại và tinh tế của nền văn minh Maya”, ông nhấn mạnh.
Phát hiện này không chỉ mở rộng hiểu biết về sự phân bố và mối liên kết giữa các đô thị Maya cổ đại, mà còn đặt nền móng cho những nghiên cứu sâu hơn về đời sống tín ngưỡng, kiến trúc và thiên văn học của nền văn minh từng thống trị Trung Mỹ trong suốt hàng thiên niên kỷ.
