Từ các cường quốc châu Âu đến những hòn đảo nghỉ dưỡng nổi tiếng châu Á, việc thu phí từ du khách quốc tế đang trở thành một công cụ quản lý du lịch mới, với mục tiêu kép: hạn chế tình trạng quá tải và tạo nguồn thu để bảo tồn tài nguyên, phát triển cơ sở hạ tầng địa phương.
Làn sóng thuế du lịch: Từ châu Âu đến châu Á
Thuế du lịch không phải là một phát kiến hiện đại. "Thủy tổ" của nó, Kurtaxe, đã lặng lẽ xuất hiện từ thế kỷ 16 tại Đức, đặt nền móng cho cơ chế thu phí từ lữ khách. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, khi thế giới chứng kiến sự phục hồi và bùng nổ của du lịch đại chúng - dẫn đến tình trạng quá tải nghiêm trọng - các chính phủ đã tái sinh và củng cố công cụ tài chính này như một giải pháp cấp thiết.
Làn sóng áp thuế hiện đại khởi đầu mạnh mẽ từ châu Âu, nơi vốn đã quen thuộc với thuế lưu trú: nhiều quốc gia Liên minh châu Âu (EU) đã áp dụng các mức phí phần trăm ổn định, từ 3,2% chi phí chỗ ở tại Áo đến con số đáng kể lên tới 7,5% tại Đức và 7-12,5% tại Hà Lan.
Đáng chú ý hơn, tại Ý, thành phố di sản Venice đã tiến thêm một bước đột phá vào đầu năm 2024 bằng việc thí điểm thu phí tham quan 5 Euro/người (ngoài phí lưu trú), gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng họ không chấp nhận bị biến thành "công viên giải trí" mà cần được bảo vệ. Đồng thời, Hy Lạp đã thay thế thuế khách sạn bằng thuế môi trường từ tháng 1/2024, đẩy mức thu trong mùa cao điểm lên đến 10,73 USD/đêm cho khách sạn 5 sao, thể hiện sự ưu tiên rõ ràng cho việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa khỏi áp lực du lịch.
Sự cấp bách của việc kiểm soát du khách không chỉ là vấn đề của châu Âu mà đã lan rộng khắp Châu Á và Thái Bình Dương, nơi cũng đang phải vật lộn với tình trạng quá tải. Từ tháng 2/2024, hòn đảo nghỉ dưỡng nổi tiếng toàn cầu Bali (Indonesia) đã chính thức áp dụng phí du lịch 150.000 rupiah (khoảng 9-10 USD).
Quyết định này được đưa ra nhằm phản ứng trực tiếp với những quan ngại nghiêm trọng về tác động của du lịch đại trà đối với môi trường tự nhiên và đời sống văn hóa của hòn đảo. Tương tự, tại Nhật Bản, ngoài khoản thuế 1.000 yên áp dụng toàn quốc, các khu vực cụ thể như đảo Taketomi còn tăng mức phí bắt buộc lên 12 USD để huy động vốn cần thiết cho cơ sở hạ tầng địa phương.
Trong khi đó, New Zealand đã mạnh tay tăng thuế du lịch lên tới ba lần vào tháng 10/2024, khiến du khách phải trả tới 100 NZD, khẳng định quyết tâm bảo vệ tài nguyên quốc gia. Không nằm ngoài xu thế, Thái Lan - quốc gia vốn nổi tiếng với du lịch chi phí thấp - cũng đã đề xuất mức phí khoảng 9 USD cho khách đến bằng đường hàng không, dự kiến ban hành vào cuối năm 2025, với mục tiêu rõ ràng là giảm tải cho các điểm đến quen thuộc và tạo nguồn lực để phát triển cơ sở hạ tầng các tỉnh thành cấp hai, phân tán dòng khách du lịch ra khỏi các khu vực đã bão hòa.
Tại sao phải thu thuế du lịch?
Lý do cho điều này không đơn thuần tạo ngân sách cho cơ sở hạ tầng. Ngày nay, khoản phí này đóng vai trò là một "cái phanh hãm" nhằm kiểm soát quá tải, bảo vệ di sản, và cam kết tạo nguồn thu cho phát triển bền vững. Thu phí được kỳ vọng sẽ hạn chế tác động tiêu cực từ du khách chi tiêu thấp nhưng gây tàn phá tài nguyên, đồng thời cung cấp nguồn vốn thiết yếu để nâng cấp dịch vụ công cộng.
Tuy nhiên, cơ chế này lập tức gây ra những tranh cãi gay gắt về sự cân bằng giữa bảo tồn và phát triển. Các chuyên gia du lịch trên thế giới cũng đưa ra lo ngại về nguy cơ làm nản lòng du khách, đặc biệt là những người có ngân sách eo hẹp, và chỉ trích việc áp phí có thể biến các thành phố (như lo ngại của người dân Venice) thành những khu vực phải mua vé để vào, làm mất đi tính chân thực.
Ở mặt khác, các điểm đến ở châu Âu như Barcelona, nơi lượng khách vẫn tăng bất chấp việc áp thuế. Những người ủng hộ khẳng định khoản phí là cần thiết để bảo vệ tài nguyên đang chịu áp lực nghiêm trọng (như Bali hay Acropolis), đồng thời là nguồn vốn sống còn cho cơ sở hạ tầng.
Theo các chuyên gia kinh tế vấn đề cốt lõi không nằm ở việc có nên thu phí hay không, mà là ở tính minh bạch. Thuế du lịch là xu thế tất yếu, đánh dấu sự chuyển dịch từ mục tiêu tăng trưởng số lượng sang quản lý chất lượng trải nghiệm và tác động. Nhưng như chuyên gia Rosie Spinks nhận định, "thách thức lớn nhất" chính là đảm bảo khoản tiền này được tái đầu tư rõ ràng và hiệu quả vào bảo tồn và cộng đồng địa phương, thay vì chỉ chảy vào ngân sách chung. Chỉ khi đó, thuế du lịch mới trở thành cơ chế sàng lọc có trách nhiệm, định hình lại du lịch hướng tới sự bền vững và chất lượng.
