Đền Quan lớn Ninh Giang có nhiều giá trị
Đền Quan lớn Tuần Tranh thuộc địa phận xã Đồng Tâm, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Ngôi đền gắn liền với truyền thuyết về vị thủy thần được nhân dân thờ phụng: Đệ ngũ hoàng thái tử Vương quan hay Quan lớn đệ ngũ, Quan lớn Tuần...
Đền được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia năm 2009. Sau quá trình trùng tu, hiện tại đền Tuần Tranh mang dáng vẻ bề thế nhưng vẫn giữ được các giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc tiêu biểu.
Tới đền Quan Tuần Tranh, du khách ngay lập tức nhìn thấy cổng tam quan 2 tầng 5 gác sừng sững. Phía bên trên cổng tam quan, ở gác giữa treo 1 quả chuông, từ đây có thể bao quát được phần lớn cảnh vật bên trong đền. Ở đây có sân tiền tế, lầu cô, gác cậu, cung Công Đồng và cung cấm thờ riêng Quan lớn Tuần Tranh.
Cung Công Đồng lại chia làm nhiều lớp cung gồm cung thờ vua cha, cung Thượng Từ đại vương (Trần Hưng Đạo), cung Chúa Sơn Trang, Quan Hoàng... cuối cùng tới cung cấm thờ riêng Đệ ngũ vương Quan. Ngoài sân đền, sau cung cấm còn có động thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, do quan điểm tôn kính người mẹ của Tín ngưỡng nên phía sau cấm cung phải riêng một cung Thánh Mẫu và các Thánh Chầu.
Điểm đáng chú ý trong thiết kế ở đền Tuần Tranh là các vì kèo tại đây đều làm theo lối "kẻ thuyền chồng chóp" nhằm tạo điểm nhấn. Diện tích cung cấm có độ rộng, dài đều 7.79m mang hàm ý may mắn. Cung cấm xây theo lối "chồng diêm cổ các" gồm 4 cột tứ trụ tạo ra 2 vì kèo chính nâng đỡ giúp cung cấm cao hơn hẳn công trình khác trong đền.
Quan Tuần Tranh và sự tích
Xuất thân của Quan lớn Tuần Tranh phần nhiều mang tính truyền thuyết. Phổ biến nhất là truyền thuyết giáng phàm cùng 4 anh em phò tá vua cha đánh giặc. Theo thuyết này, ngài được sinh ra vào thời Hùng Vương, là con trai thứ 5 của vua cha Bát Hải. Bằng chiến công xả thân đánh thắng giặc của mình, các triều đại phong kiến về sau đều có sắc phong cho ngài là "Đệ ngũ hoàng thái tử vương quan thượng đẳng tối linh thần". Cũng có truyền thuyết khác cho rằng ông là hóa thân của Cao Lỗ - người chế tạo ra nỏ thần bách phát bách trúng.
Ở địa phương, ông là vị thủy thần cai quản ngã ba sông Tranh, giúp nhân dân mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống, ban phước trừ tai, dẹp tà tróc quỷ...
Trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Tứ phủ, Quan lớn Tuần là vị thánh ông thứ năm trong hàng Ngũ vị tôn ông. Ông được trao quyền nắm thiên binh địa tướng, trừng phạt kẻ hại nước hại dân hay xét người tốt kẻ xấu. Ngoài ra, với người tin theo Tín ngưỡng thờ Mẫu, Quan lớn còn chứng sớ điệp, giải oan và ban phát lộc tài, ngân xuyến.
Lễ hội đền Quan Tuần Tranh
Hàng năm, đền Tuần Tranh tổ chức hai kỳ lễ hội chính vào tháng 2 và tháng 8 âm lịch. So với trước kia, lễ hội truyền thống đền Tuần Tranh đã đơn giản đi nhiều, chỉ giữ lại những nét chính nhằm bảo tồn, lưu giữ truyền thống.
Ngoài 2 kỳ hội chính, ngày 25/5 (âm lịch), đền Tuần Tranh còn tổ chức tiệc mừng khánh đản của ngài. Trong những ngày này, đền Tuần Tranh được trang hoàng, phủ kín hoa tươi. Thủ nhang đồng đền có nhiệm vụ hầu cận, tế Thánh, chúc tửu và hầu bóng nhằm cầu mưa thuận gió hòa, vạn sự tốt lành cho nhân dân.
Còn với những người tin theo Tín ngưỡng, ngay từ đầu từ đầu tháng 5 âm lịch, nhiều đoàn hành hương đã tề tựu về đây để đón tiệc ngài. Thanh đồng nhân dịp này hầu bóng Thánh để tỏ lòng thành kính. Đây là một trong những nét đẹp tâm linh quý báu mang tính biểu tượng của Tín ngưỡng thờ Mẫu.
Hầu giá Quan lớn Tuần Tranh
Giá hầu Quan lớn Tuần Tranh trong Tứ Phủ là giá hầu thứ năm ở hàng Ngũ vị Tôn ông. Quan lớn về mặc áo màu xanh lam, thêu rồng, hổ phù, đeo mạng chéo, điểm ngọc bội và cầm thanh long đao. Quan lớn ra uy chứng sớ điệp, trạng mã cho người hầu bóng.
Đền Quan Lớn Tuần Tranh mang giá trị văn hóa dân gian phong phú, thể hiện qua các lễ hội, nghi lễ và các câu chuyện truyền thuyết. Với bề dày lịch sử, kiến trúc độc đáo và những giá trị văn hóa tâm linh sâu sắc, đền không chỉ là nơi để thờ phụng mà còn là không gian văn hóa, tâm linh và du lịch hấp dẫn. Hãy một lần đến và trải nghiệm không gian yên bình của đền Quan Lớn Tuần Tranh để cảm nhận sự linh thiêng kỳ bí, sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, giữa thiên nhiên và con người.
