Ruộng bậc thang Hoàng Su Phì nằm trên địa bàn 24 xã, trong đó ruộng bậc thang ở 11 xã được xếp hạng Danh thắng cấp quốc gia, gồm: Bản Phùng, Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Hồ Thầu, Nậm Ty, Thông Nguyên, Tả Sử Choóng, Bản Nhùng, Pố Lồ, Thàng Tín và Nậm Khòa. Đặc biệt, Bản Phùng được đánh giá là nơi có ruộng bậc thang đẹp nhất. Năm 2012, Ruộng bậc thang Hoàng Su Phì đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chính thức cấp bằng công nhận Di tích Quốc gia.
Hoàng Su Phì nổi tiếng với vẻ đẹp hùng vĩ và độc đáo của những thửa ruộng bậc thang trải dài ngút ngàn. Sự hòa quyện của thiên nhiên cùng sự khéo léo của con người đã tạo nên một Hoàng Su Phì được ví như một kiệt tác nghệ thuật đặc biệt, một bức tranh thổ cẩm khổng lồ, quyến rũ say đắm lòng người. Với địa hình dốc, việc tạo nên những thửa ruộng bậc thang không chỉ là sự kỳ công về mặt kỹ thuật mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và gắn bó với thiên nhiên của người dân nơi đây.
Vào mỗi buổi sớm, khi ánh bình minh len lỏi qua những lớp mây mù dày đặc, Hoàng Su Phì ẩn hiện dưới màn sương như một bức tranh sơn dầu khổng lồ với những đường nét kỳ công. Mỗi lớp ruộng bậc thang là những nét vẽ kỳ công của những người “nghệ sĩ nhà nông” không chỉ để canh tác mà còn tạo nên những dấu ấn văn hóa truyền thống đặc sắc của vùng đất nơi đây.
Mỗi mùa trong năm, vẻ đẹp của Hoàng Su Phì lại có sự thay đổi rõ rệt, mang đến những trải nghiệm thị giác về những hình ảnh đầy màu sắc. Mùa xuân, Hoàng Su Phì là một bức tranh đa sắc đầy sức sống, là sự hòa trộn của những bảng màu với sắc xanh mơn mởn của những đồi chè tươi, trăm hoa đua nở, cây cối đâm chồi nảy lộc… Đến mùa nước đổ, những thửa ruộng bậc thang tựa như tấm gương khổng lồ, phản chiếu bầu trời xanh trong, tạo nên một bức tranh óng ánh sắc màu. Mùa thu, mùa của lúa chín, cũng là lúc bức tranh thổ cẩm ấy được tô vẽ lại, nổi bật với gam màu vàng tươi sáng, rực rỡ, lấp lánh dưới ánh nắng mặt trời. Sự thay đổi sắc thái rõ rệt giữa các mùa đã biến Hoàng Su Phì trở nên đặc biệt sống động trong khung cảnh thiên nhiên núi rừng kỳ vĩ.
Điểm độc đáo của ruộng bậc thang nơi cao nguyên Hà Giang nằm ở quy mô và sự kỳ công trong việc xây dựng và canh tác và cả tính thẩm mỹ, nghệ thuật. Không chỉ đơn thuần là công cụ để người dân địa phương sản xuất lương thực, mỗi tầng ruộng đều được làm một cách tỉ mỉ với độ cao và độ dốc được tính toán kỹ lưỡng để tối ưu hóa việc thu hoạch và bảo vệ đất khỏi xói mòn.
Không chỉ sở hữu vẻ đẹp cảnh quan độc đáo, Hoàng Su Phì còn mang trong mình giá trị văn hóa sâu sắc. Đây là biểu tượng của quá trình phát triển nông nghiệp, là minh chứng cho đời sống văn hóa của cộng đồng dân cư nơi đây. Họ đã xây dựng và duy trì hệ thống ruộng bậc thang qua nhiều thế hệ để phục vụ đời sống sinh hoạt, và hơn hết là để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của mình.
Với vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt mỹ và dấu ấn văn hóa đậm đà bản sắc, Hoàng Su Phì mang đến cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng "bức tranh thổ cẩm" từ nhiều góc độ khác nhau, nổi bật là những đường nét quyến rũ của mỗi cung ruộng chuyển đổi sắc thái theo thời gian. Để có thể cảm nhận được sự hùng vĩ và kỳ công của công trình này, hãy trải nghiệm tản bộ qua những con đường nhỏ hẹp bên ruộng hoặc chiêm ngưỡng toàn cảnh từ trên đỉnh núi. Đừng quên ghé thăm những bản làng nhỏ của người dân bản địa để cảm nhận nhịp sống, nét văn hóa đặc trưng, tìm hiểu về phong tục địa phương, tham gia vào các lễ hội truyền thống hay thưởng thức ẩm thực đặc sắc của đồng bào các dân tộc nơi đây. Tất cả chắc chắn sẽ mang đến cho những tín đồ du lịch những trải nghiệm ấn tượng, phong phú, ý nghĩa.
Đặc biệt, Hoàng Su Phì còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống độc đáo và đa dạng của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện, thể hiện qua các lễ hội, nghi thức văn hóa dân gian truyền thống của cộng đồng các dân tộc nơi đây. Điểm nhấn trong đó là Tuần Văn hóa du lịch “Qua miền di sản ruộng bậc thang Hoàng Su Phì” sẽ diễn ra vào tháng 9 này. Tuần Văn hoá du lịch năm nay được tổ chức xuyên suốt từ ngày 01/9 - 15/10 trên địa bàn huyện Hoàng Su Phì, huyện Xín Mần, trong đó Lễ khai mạc sẽ diễn ra vào lúc 20 giờ ngày 20/9 tại sân vận động huyện Hoàng Su Phì, được phát sóng trực tiếp trên kênh HGTV và các nền tảng số của Báo Hà Giang điện tử, Cổng Giao tiếp điện tử tỉnh và Trang TTĐT du lịch Hà Giang. Hòa mình trong Ngày hội, du khách sẽ được chiêm ngưỡng sắc vàng óng ả của những cánh đồng lúa chín trải dài bất tận, mang theo hương thơm nhẹ nhàng phảng phất trong gió.
Bên cạnh đó là chuỗi hoạt động tham quan, trải nghiệm ấn tượng và khác biệt, mang đậm bản sắc văn hóa dân gian như: bay dù lượn trên Mùa vàng; màn đồng diễn tập thể “Hoa trên rẻo cao”; trưng bày, giới thiệu các sản phẩm đặc trưng địa phương như các sản phẩm chạm khắc bạc, rèn đúc, đan lát, tre trúc, thêu thổ cẩm, mài vải; lễ hội văn hóa dân gian dân tộc Nùng; thi làm bánh dày và các loại bánh truyền thống; hội thi hương vị trà Shan Tuyết; đêm dạ hội văn hóa thanh niên; chương trình văn hóa, văn nghệ, các trò chơi dân gian truyền thống, các hoạt động du lịch sinh thái, trải nghiệm… Đáng chú ý, Tuần Văn hóa du lịch “Qua miền di sản ruộng bậc thang Hoàng Su Phì” năm 2024 và đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Nghệ thuật trình diễn dân gian hát Páo Dung của dân tộc Dao tỉnh Hà Giang sẽ được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh.
Có thể nói, ruộng bậc thang Hoàng Su Phì là một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt, không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên cuốn hút mà còn là biểu tượng của văn hóa dân tộc vùng núi, là một phần quan trọng của di sản văn hóa Việt. Sự kết hợp hài hòa giữa địa hình đồi núi và đôi bàn tay khéo léo của con người đã tạo nên những cung ruộng bậc thang nối tiếp nhau trải dài vô tận, bao phủ bởi gam màu xanh, màu vàng rực rỡ trên nền không gian núi rừng hùng vĩ tạo nên một bức tranh thổ cẩm đa sắc màu.
