Tối cuối tháng Năm, Rạp Hồng Hà trên phố Đường Thành bỗng trầm mặc và đầy xao động, khi “Mã: Đường về hư vô” – vở sân khấu đa ngành của biên đạo Nguyễn Duy Thành – chính thức ra mắt khán giả. Không rực rỡ ánh đèn sân khấu kiểu kinh viện, không phô trương dàn dựng hoành tráng, vở diễn là một hành trình trải nghiệm đắm chìm – nơi âm thanh, hình ảnh, vũ đạo và tâm thức hòa làm một.
Một cánh cổng mở về miền ký ức tập thể
“Mã: Đường về hư vô” không bắt đầu như một vở kịch, càng không giống một buổi múa. Nó mở ra như một nghi lễ – phi tôn giáo nhưng đầy chất tâm linh. Trên sân khấu gần như trống trơn, cơ thể con người trở thành điểm tụ của chuyển động, ký ức và những lớp nghĩa không lời. Khán giả không còn là người xem, mà trở thành người chứng, người cảm – bị hút vào nhịp thở của vở diễn, giữa những biến hóa đầy tính thiền định.
Cảm hứng xuyên suốt vở diễn đến từ múa Xuân Phả – loại hình nghệ thuật dân gian cổ có niên đại từ thế kỷ X, gắn với chiến thắng của vua Đinh Tiên Hoàng và hội khao quân mừng đại thắng. Từ chất liệu cổ này, Nguyễn Duy Thành không tái hiện nguyên bản, mà “giải cấu trúc” và chuyển hóa nó vào ngôn ngữ của vũ đạo đương đại. Ở đó, các điệu múa xưa được lặng lẽ khơi lại bằng ký ức cơ thể, bằng biến tấu nhịp nhàng giữa mềm – cứng, giữa trầm – bổng, giữa truyền thống – hiện đại.
Giao thoa giữa siêu thực và bản thể
Vở diễn không có nhân vật cụ thể, không có cốt truyện rõ ràng, nhưng đầy tầng lớp biểu tượng. Những động tác múa tưởng như ngẫu hứng lại mang dấu vết của ký ức văn hóa, nơi các nghệ sĩ – như những dòng chảy riêng lẻ – gặp nhau ở một dòng sông chung: mạch nguồn của tổ tiên, của tín ngưỡng thờ Mẫu, của nghi lễ lên đồng, của ca trù, tuồng, chèo…
Ánh sáng – do nghệ sĩ Đặng Xuân Trường thiết kế – được sử dụng như chất liệu kể chuyện chính. Mờ – tỏ, nóng – lạnh, dồn – dịu, ánh sáng dắt người xem đi qua các trạng thái ý thức. Có những khoảnh khắc, không thể phân định đâu là người thật, đâu là ảo ảnh, khi ranh giới giữa chủ thể và môi trường xung quanh được cố tình làm nhòe đi.
Âm nhạc là một điểm cộng nổi bật. Từ nhịp Chầu Văn rộn ràng, đến những đoạn techno ma mị; từ tiếng nhạc cụ dân tộc ngân rung đến cello trầm tư – mọi yếu tố hòa quyện thành dòng cảm xúc nhất quán nhưng không đơn điệu. Không gian âm thanh được dàn dựng gợi nhớ đến những giấc mơ tập thể – nơi con người lạc vào một miền tâm linh không lời giải.
Đối thoại giữa di sản và đương đại
“Mã” không đơn thuần là một vở múa đương đại có sử dụng chất liệu dân gian. Nó là một dự án nghệ thuật đa ngành, một thực hành thể nghiệm có chiều sâu văn hóa, được ươm mầm từ điền dã thực địa, toạ đàm tri thức, giao lưu liên ngành – trước khi đến với khán giả bằng hình thức trình diễn. Những câu chuyện về tín ngưỡng thờ Mẫu, hành trình đi tìm bản sắc Việt, những nghi thức lên đồng, những lớp ký ức bị lãng quên… đã được nhóm sáng tạo đào sâu bằng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau, để rồi đọng lại trong từng chuyển động cơ thể trên sân khấu.
Thông qua các chương trình mở xưởng, trò chuyện thân mật, “Mã” cũng tạo không gian giao thoa giữa thế hệ nghệ sĩ trẻ và những nghệ nhân gạo cội. Từ đó, dự án mở ra một diễn đàn mới cho những thảo luận về di sản, về cách truyền thống không bị “bảo tàng hóa” mà được sống lại bằng chính ngôn ngữ sáng tạo của thời đại.
Đặc biệt, sự góp mặt của các nghệ sĩ Tuồng trong vở diễn – không theo hướng “trưng bày” kỹ thuật – mà hòa nhập vào tổng thể tác phẩm bằng chất liệu cảm xúc và tiết tấu riêng, đã tạo nên một điểm nhấn đầy thuyết phục. Sự hội tụ của nghệ thuật sân khấu kinh điển và ngôn ngữ cơ thể đương đại giúp tác phẩm không bị lệch pha giữa cái cũ và cái mới, mà đạt đến sự cộng hưởng sâu sắc.
Hành trình kết nối – lan tỏa – tiếp biến
“Đường về hư vô” không phải là hành trình lãng mạn hay thoát ly. Trái lại, nó là hành trình trở lại – trở lại với cái gốc, với căn tính, với sự linh thiêng từng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Vở diễn là lời nhắc nhẹ nhàng nhưng kiên quyết: Trong một xã hội đang dịch chuyển, cái cần níu giữ không phải hình thức, mà là tinh thần – tinh thần của sự tưởng nhớ, sự tiếp nối, và sự thấu hiểu bản thân qua gương mặt tổ tiên.
Với ba đêm diễn tại Hà Nội, dự án không dừng lại ở việc công diễn, mà còn hướng đến các điểm đến khác như Hải Phòng, TP.HCM trong năm 2025–2026, tiếp tục mang tinh thần “Mã” lan rộng trong cộng đồng nghệ sĩ và khán giả. Đây là minh chứng sống động cho tiềm năng của sân khấu đa ngành trong việc làm mới di sản mà không đánh mất bản sắc.
“Mã: Đường về hư vô” không dành cho số đông tìm kiếm giải trí nhanh. Nhưng với những ai sẵn lòng lắng lại, vở diễn là một cánh cổng mở về miền tâm linh Việt – nơi mỗi bước chân, mỗi hơi thở, mỗi ánh nhìn đều chứa đựng cả nghìn năm văn hóa thầm thì.
