Người dân châu Âu, đặc biệt là ở những nơi đã quá quen thuộc với lượng khách khổng lồ, đang ngày càng không "cổ súy" cho sự tăng trưởng vượt bậc của ngành du lịch, thậm chí còn coi đó là "nỗi bất hạnh" của họ.
Du lịch: Con dao hai lưỡi
Trong nhiều thập kỷ, du lịch luôn được coi là động lực kinh tế mạnh mẽ, mang lại doanh thu, tạo việc làm và thúc đẩy giao lưu văn hóa. Tuy nhiên, khi đạt đến một ngưỡng nhất định, du lịch đại chúng lại bộc lộ những hạn chế đáng lo ngại.
Trong đó, áp lực lên hạ tầng và tài nguyên đô thị là điều dễ thấy. Các thành phố như Venice, Barcelona với kiến trúc cổ kính và hệ thống giao thông đặc thù không được thiết kế để đón hàng triệu lượt khách mỗi năm. Việc quá tải dẫn đến tắc nghẽn, xuống cấp hạ tầng, và cạn kiệt tài nguyên đô thị (như tình trạng thiếu nước ở một số nơi).
Giá cả leo thang và khủng hoảng nhà ở, khi du lịch phát triển bùng nổ, giá thuê nhà tăng vọt do nhu cầu chuyển đổi sang căn hộ du lịch (Airbnb). Điều này đẩy người dân địa phương ra khỏi khu vực trung tâm, làm mất đi bản sắc cộng đồng và biến các thành phố thành "công viên giải trí" cho du khách.
Mất mát văn hóa và bản sắc địa phương như sự tràn ngập của du khách, cùng với sự xuất hiện của các chuỗi cửa hàng, nhà hàng phục vụ khách du lịch, có thể làm lu mờ văn hóa truyền thống, nghề thủ công địa phương và phong cách sống của cư dân. Các lễ hội, phong tục truyền thống cũng có nguy cơ bị thương mại hóa quá mức.
Ô nhiễm môi trường là vấn đề nan giải ở các điểm du lịch. Ở đó lượng rác thải, khí thải từ phương tiện di chuyển, và áp lực lên hệ thống xử lý chất thải tăng lên đáng kể, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường tự nhiên và chất lượng cuộc sống của người dân.
Bên cạnh đó, người phương Tây luôn chú trọng đến tính cá nhân điều này dẫn đến việc họ cảm thấy không gian sống của họ bị xâm phạm, bị biến thành "sân chơi" của người lạ, và lợi ích kinh tế thu được không tương xứng với những bất tiện mà họ phải gánh chịu. Cuộc biểu tình chống đám cưới của tỷ phú Jeff Bezos ở Venice là một minh chứng rõ nét cho cảm giác này: người dân không chỉ phản đối một sự kiện cụ thể mà còn là biểu tượng của sự "xâm lấn" và sự bất bình đẳng trong việc sử dụng không gian công cộng.
Từ "thiên đường" đến "gánh nặng"
Điều này cho thấy du lịch trong thời đại ngày nay không chỉ là câu chuyện về con số tăng trưởng hay doanh thu, mà còn là về tính bền vững, sự cân bằng và chất lượng cuộc sống của cộng đồng địa phương. Người dân châu Âu, sau một thời gian dài chứng kiến sự phát triển không kiểm soát của du lịch, đang bắt đầu nhìn nhận du lịch không còn là một "thiên đường" kinh tế mà có thể trở thành một "gánh nặng" xã hội và môi trường.
Đây là dấu hiệu cho thấy một sự thay đổi trong nhận thức về du lịch toàn cầu:
Ưu tiên chất lượng hơn số lượng: Thay vì chạy theo số lượng khách du lịch, các điểm đến cần tập trung vào việc thu hút những du khách có ý thức, tôn trọng văn hóa địa phương và sẵn sàng chi trả cho những trải nghiệm chất lượng cao.
Phát triển du lịch bền vững và có trách nhiệm: Các chính sách du lịch cần phải hướng đến mục tiêu bền vững, đảm bảo lợi ích cho cả du khách, cộng đồng địa phương và môi trường. Điều này bao gồm việc kiểm soát số lượng khách, phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, và hạn chế các hình thức du lịch gây áp lực lớn.
Sự tham gia của cộng đồng: Tiếng nói của người dân địa phương cần được lắng nghe và tôn trọng trong quá trình hoạch định và phát triển du lịch. Họ là những người chịu ảnh hưởng trực tiếp và có vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai của điểm đến.
Bài học cho ngành du lịch Việt Nam
Việt Nam, với tiềm năng du lịch khổng lồ và đang trên đà phát triển mạnh mẽ, có thể học được nhiều bài học quý giá từ tình hình ở Nam Âu:
Các chuyên gia du lịch ở Việt Nam cho biết, thay vì chạy theo số lượng khách du lịch thuần túy, Việt Nam cần ưu tiên phát triển du lịch bền vững, có trách nhiệm. Điều này đặc biệt quan trọng với những di sản văn hóa, thiên nhiên nhạy cảm như Vịnh Hạ Long, Hội An, hoặc các khu vực đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM.
Thêm vào đó, các cơ quan ban ngành cần có quy hoạch rõ ràng, đánh giá tác động môi trường và xã hội kỹ lưỡng trước khi cấp phép cho các dự án khách sạn, khu nghỉ dưỡng quy mô lớn, đặc biệt là ở những khu vực đông dân cư hoặc có hệ sinh thái nhạy cảm.
Yếu tố tiếp theo là đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng sống cho người dân địa phương. Chính phủ và các nhà hoạch định chính sách cần có những giải pháp cụ thể để kiểm soát giá nhà, đảm bảo đủ nhà ở cho người dân địa phương, và hỗ trợ họ hưởng lợi từ du lịch một cách công bằng.
Khuyến khích phát triển các loại hình du lịch trải nghiệm, du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, du lịch sức khỏe... để phân tán lượng khách, giảm áp lực cho các điểm đến truyền thống và mang lại giá trị cao hơn.
Cần có các chiến dịch truyền thông giáo dục du khách về tầm quan trọng của việc tôn trọng văn hóa, môi trường và cộng đồng địa phương. Đồng thời, cần có các quy định và biện pháp xử lý hành vi du lịch thiếu văn minh.
Xây dựng các kênh đối thoại hiệu quả để người dân địa phương có thể bày tỏ ý kiến, lo ngại và đóng góp vào quá trình phát triển du lịch.
Những cuộc biểu tình ở Nam Âu là một lời nhắc nhở rằng du lịch không thể phát triển đơn thuần bằng cách tăng trưởng con số. Nó phải là một quá trình hài hòa, cân bằng giữa lợi ích kinh tế, bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường và quan trọng nhất là đảm bảo chất lượng cuộc sống cho cộng đồng địa phương.
Việt Nam cần rút ra bài học này để định hình một ngành du lịch không chỉ giàu tiềm năng mà còn thực sự bền vững và mang lại hạnh phúc cho cả du khách lẫn người dân.
