Làng gốm Bát Tràng nằm ven sông Hồng, thuộc huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội. Ở làng nghề làm gốm truyền thống nổi tiếng này có một ngôi chùa gốm sứ vô cùng độc đáo khiến nhiều người tới tham quan phải trầm trồ. Bởi hàng trăm hạng mục của ngôi chùa này đều được làm từ hàng vạn chi tiết gốm sứ tinh xảo. Chính sự kết hợp giữa gốm sứ của văn hóa làng nghề và kiến trúc tâm linh ở chùa Tiêu Dao đã mang lại vẻ đẹp độc đáo và lưu giữ hồn cốt làng nghề truyền thống.
Năm 2011, trụ trì ngôi chùa Tiêu Dao - nhà sư Thích Biểu Đức cùng dân làng Giang Cao trùng tu chùa với ý tưởng đưa hồn cốt nghề gốm truyền thống vào kiến trúc tâm linh. Ảnh: Vương Lâm
Làng gốm Bát Tràng - một làng nghề gốm lâu đời và lừng danh nhất Việt Nam có hai thôn là Giang Cao và Bát Tràng. Ngôi chùa gốm sứ - chùa Tiêu Dao được xây dựng trên phần đất của thôn Giang Cao. Được biết chùa đã xuất hiện từ rất lâu đời. Trước năm 1945, Chùa Tiêu Dao là nơi cất giấu tài liệu, sách báo của Đảng, đồng thời là nơi đi lại của nhiều cán bộ hoạt động cách mạng. Đặc biệt, cố nhạc sĩ Văn Cao đã từng đi đến nơi đây để hoạt động cách mạng và bài hát “Tiến Quân Ca” của ông đã được cất giấu và phát tán từ đây.
Nhờ sự kết hợp độc đáo với gốm sứ, chùa Tiêu Dao đã trở thành một công trình mang đậm bản sắc làng nghề truyền thống Giang Cao. Ảnh: Thu Hà
Trải qua biết bao thăng trầm và biến cố, nhiều kiến trúc của chùa hiện đã không còn nguyên vẹn. Năm 2011, sư thầy Thích Bảo Đức về trụ trì chùa. Thầy đã cùng các Phật tử trong làng tiến hành trùng tu ngôi chùa với ý tưởng đưa những tinh hoa của làng gốm vào kiến trúc tâm linh, tạo nên một bản sắc riêng của ngôi chùa.
Các đầu đao mái chùa là hình rồng, đường diềm trang trí hoa hướng dương làm bằng sứ chạm khắc tinh xảo. Ảnh: Thu Hà
Những nghệ nhân làng gốm Bát Tràng đã dồn hết tâm sức và tài nghệ để tạo ra những sản phẩm đặc sắc, như chiếc lư hương được làm theo kiểu phục cổ thời Nguyễn, những bức tượng thờ trong chùa. Ngay cả hoành phi câu đối, ban thờ cho tới các cột trang trí bên ngoài cũng đều được làm bằng gốm sứ.
Qua việc đưa gốm sứ được chế tác từ những bàn tay tinh hoa, người làng Giang Cao muốn tôn vinh sản phẩm, giá trị văn hóa của làng nghề truyền thống. Hai giá trị văn hóa làng nghề và Phật giáo đan quyện vào nhau trong không gian Tiêu Dao tự chính là tâm huyết của người dân nơi đây. Ảnh: Thu Hà
Trước khi đi vào nhà thờ Tổ, ta sẽ nhìn thấy tượng rồng phong cách thời Lê với đầu ngẩng cao bằng gốm đặt bên ngoài trông rất uy nghi.
Tượng rồng thời Lê được làm bằng gốm sứ ngay trước cửa nhà thờ Tổ. Ảnh: Thu Hà
Một điều đặc biệt hơn là khi bước vào bên trong, nếu bạn để ý thì sẽ thấy hầu như tất cả các pho tượng bên trong nhà thờ Tổ, nhà thờ Mẫu, nhà thờ Thập Bát La Hán và Động Sơn Trang tại ngôi chùa này đều được gốm sứ hóa bằng chính đôi bàn tay của những nghệ nhân nổi tiếng trong làng. Tính đến nay, chùa Tiêu Dao đã ghi nhận 78 pho tượng được “gốm sứ hóa” từ bàn tay của những nghệ nhân nổi tiếng.
Ở chính giữa điện thờ là pho tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông - 1 trong 9 pho tượng bằng sứ tại nhà thờ Tổ. Trên ban thờ có hai lọ bách phúc (lọ có hình trẻ em, tượng trưng cho điều phúc) cũng làm bằng gốm sứ được người dân làng nghề Bát Tràng cung tiến. Ảnh: Thu Hà
Tại gian chính diện của tòa Tam Bảo, hai pho tượng Hộ pháp được chính tay nghệ nhân trong làng đúc liền khối bằng gốm sứ với các đường nét rất tinh xảo. Mỗi bức tượng cao 2,5m và mất hơn 1 năm để hoàn thiện. Đây đều là những sản phẩm "độc nhất vô nhị" và được người dân trong làng vô cùng tâm đắc.
Bức tượng Hộ pháp bằng gốm sứ, cao 2,5m được đặt trang trọng tại ban Tam Bảo. Ảnh: Thu Hà
Không những thế, tại hai gian thờ Thập Bát La Hán có 18 bức tượng được đặt trang trọng trên nền bức tranh cảnh mây núi với diện tích lớn.
Gian thờ Thập bát La hán được đặt trên bức tranh hoạ cảnh mây núi. Ảnh: Thu Hà
Đến không gian tiểu cảnh bên ngoài sân chùa cũng được Thầy Thích Bảo Đức và các Phật tử trong làng chăm chút kỹ lưỡng. Từng tiểu cảnh được thiết kế ra sao, trình bày như thế nào đều được dân làng họp lên ý tưởng và cùng nhau hoàn thiện.
Xung quanh chùa còn có nhiều bức tượng, tiểu cảnh... được làm bằng gốm sứ mang lại không gian thanh tịnh. Ảnh: Thu Hà
Sự kết hợp giữa gốm sứ của văn hóa làng nghề và kiến trúc tâm linh ở chùa Tiêu Dao đã mang lại vẻ đẹp độc đáo và đậm hồn cốt làng nghề truyền thống, giúp nơi đây trở thành một điểm đến thú vị của rất nhiều du khách thập phương đến bái Phật và vãn cảnh chùa.
