Nằm yên bình bên dòng sông Hậu hiền hòa, đình Bình Thủy là một trong những công trình kiến trúc cổ kính nhất và có giá trị văn hóa đặc sắc tại Cần Thơ. Ngôi đình hiện tại được xây dựng vào năm 1909 dưới thời vua Tự Đức. Nơi đây không chỉ làm nơi thờ cúng, mà còn là chứng nhân của những giai đoạn lịch sử quan trọng, phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân Nam Bộ qua nhiều thế hệ.
Theo văn bia ghi lại vào năm thứ 5 khi vua Tự Đức lên ngôi, vua sắc phong nơi đây là Bổn Cảnh Thành Hoàng. Bên cạnh thờ thần hoàng, nơi đây còn tờ hổ thần, các vị anh hùng dân tộc có công với đất nước như Bác Hồ, Nguyễn Trãi, Hưng Đạo Vương… Bên cạnh đó, nơi đây còn thờ cả thần rừng, thần khai kênh dẫn nước và thần nông.
Kể về sự tích tên đình, chị Trần Thị Thảo Nguyên, thuyết minh viên Bảo tàng Cần Thơ cho biết khi xưa Khâm sai Đại thần Huỳnh Mẫn Đạt đi tuần qua sông Hậu gặp sóng to gió lớn. Ông bèn tấp vào vùng đất nơi đây thì gió êm sóng lặng, mặt nước êm đềm nên lấy tên Bình Thủy đặt cho ngôi làng ở đây. Sau này người dân góp tiền sửa lại đình làng, đổi tên thành đình Bình Thủy.
Yếu tố phong thủy của đình
Bao bọc xung quanh đình Bình Thủy là hàng rào tứ giác, tạo nên một vị thế đắc địa theo phong thủy của người xưa. Mặt Bắc giáp bờ sông Hậu, cung cấp nguồn nước và sinh khí dồi dào; mặt Đông là rạch Bình Thủy, hay còn gọi là rạch Long Tuyền, với dòng chảy nhẹ nhàng như một dải lụa uốn quanh.
Mặt Nam tiếp giáp với đường Lê Hồng Phong, nối liền với các trục đường lớn khác như đường Cách Mạng Tháng Tám, đường Bùi Hữu Nghĩa, tạo nên sự thuận tiện cho giao thương và đi lại. Cuối cùng, mặt Tây của đình là khu dân cư, nơi cuộc sống sinh hoạt của người dân diễn ra sôi động. Với vị trí này, đình Bình Thủy hội tụ đầy đủ các yếu tố phong thủy “nhất cận giang, nhị cận quan, tam cận thị”, là nơi lý tưởng để người dân tìm đến cầu an, cầu phúc.
Vẻ đẹp kiến trúc và nghệ thuật
Đình Bình Thủy nổi bật với lối kiến trúc truyền thống đậm chất Nam Bộ, hòa quyện tinh tế với phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Kết cấu chính của đình mang những nét đặc trưng mà chỉ các đình ở miền Tây Nam Bộ mới có. Tiền đình và chính điện được xây dựng theo hình vuông, mỗi chiều có 6 hàng cột, với mỗi hàng gồm 6 cột tạo thế vững chắc và uy nghi cho công trình. Trên các cột này, các họa tiết điển hình như hình rồng, hình hoa mẫu đơn được chạm trổ tỉ mỉ, tinh xảo, làm tôn thêm vẻ cổ kính và linh thiêng cho ngôi đình.
Cổng đình nổi bật với mái ngói âm dương, tường rào cao với những hình ảnh mang đậm nét truyền thống Việt Nam. Bên trong, không gian đình được bài trí trang nghiêm với bàn thờ thần hoàng, cùng với những bức hoành phi, câu đối mang tính giáo dục sâu sắc. Những chi tiết này không chỉ thể hiện kỹ thuật điêu khắc tinh xảo mà còn phản ánh những giá trị tâm linh, đạo đức của người xưa.
Không chỉ là nơi thờ cúng, đình Bình Thủy còn là trung tâm sinh hoạt cộng đồng của người dân địa phương. Hàng năm, nơi đây diễn ra nhiều lễ hội quan trọng như lễ Kỳ Yên, lễ Thượng Điền và lễ Hạ Điền. Đây là những dịp để người dân cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và cũng là cơ hội để con cháu tưởng nhớ đến công ơn của các bậc tiền nhân, những người có công khai khẩn, lập làng.
Đình cũng là nơi ghi dấu những sự kiện lịch sử quan trọng của vùng đất Cần Thơ. Trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ, đình Bình Thủy từng là nơi tổ chức các cuộc họp bí mật của các chiến sĩ cách mạng, nơi lưu giữ nhiều câu chuyện hào hùng của dân tộc.
Điểm đến văn hóa, di sản
Với vị trí thuận lợi chỉ cách trung tâm thành phố Cần Thơ khoảng 5 km, đình Bình Thủy là một điểm đến không thể bỏ qua khi du khách ghé thăm miền Tây sông nước. Đến đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính, uy nghi của ngôi đình, mà còn có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về đời sống văn hóa, lịch sử và tín ngưỡng của người dân Nam Bộ.
Đình Bình Thủy là một trong số ít các ngôi đình được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1989. Ngoài vai trò là nơi thờ cúng và tổ chức các lễ hội truyền thống, đình còn là biểu tượng văn hóa dân tộc, đại diện cho nét đặc trưng của vùng sông nước Nam Bộ, và mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tâm linh của người dân Bình Thủy.
Khám phá đình Bình Thủy là một hành trình đưa du khách trở về quá khứ, hòa mình vào không gian thanh bình và trầm mặc, nơi mà mỗi ngõ ngách, mỗi chi tiết nhỏ đều ẩn chứa những câu chuyện thú vị. Qua đó, du khách sẽ cảm nhận được sự giao thoa giữa hiện tại và quá khứ, giữa văn hóa dân gian và tín ngưỡng tôn giáo, tạo nên một trải nghiệm du lịch đầy ý nghĩa và đáng nhớ.
