Kết nối đường sắt xuyên biên giới
Một điểm đáng chú ý trong Quyết định 2404/QĐ-TTg là việc Việt Nam mở thêm hai hướng kết nối đường sắt xuyên biên giới: với Trung Quốc qua tuyến Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái, và với Campuchia qua tuyến TP.HCM – Tây Ninh – Mộc Bài.
Cùng với đó, quy hoạch mới điều chỉnh phạm vi hai tuyến hiện hữu Hà Nội – TP.HCM và Hà Nội – Lào Cai; cập nhật lộ trình chuyển đổi công năng tuyến Hà Nội – Hải Phòng (đoạn ga Hải Phòng – cảng Chùa Vẽ) sau khi ga Vật Cách hoàn thành.
Ở nhóm tuyến mới, Chính phủ điều chỉnh tên, quy mô và lộ trình đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam; bổ sung tuyến Hà Nội – Quảng Ninh và cập nhật quy mô, tiến độ hai tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng và TP.HCM – Lộc Ninh. Ba tuyến Hà Nội – Đồng Đăng, Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái và Tháp Chàm – Đà Lạt được điều chỉnh lộ trình đầu tư; thêm mới tuyến An Bình – Sài Gòn (Hòa Hưng) – Tân Kiên vào mạng lưới quốc gia.
Tuyến Thủ Thiêm – Long Thành được rút khỏi quy hoạch đường sắt quốc gia và chuyển thành tuyến đô thị, giao TP.HCM và Đồng Nai cập nhật vào quy hoạch địa phương.
Tại Hà Nội, mạng lưới quốc gia sẽ đi theo các hướng Thạch Lỗi – Kim Sơn và hai vành đai phía Đông, Tây (đường đôi khổ 1.435 mm và đường đơn khổ 1.000 mm). Thành phố dự kiến xây dựng khu công nghiệp đường sắt 250 ha tại Chuyên Mỹ – Ứng Hòa cùng các ga hàng hóa mới Thường Tín và Yên Thường.
Ở TP.HCM, ga An Bình sẽ là điểm cuối tuyến Hà Nội – TP.HCM, đồng thời là điểm đầu tuyến Biên Hòa – Vũng Tàu. Đoạn An Bình – Sài Gòn – Tân Kiên sẽ nối trực tiếp tuyến tốc độ cao Bắc – Nam qua Trảng Bom – Cẩm Mỹ. Đà Nẵng cũng được yêu cầu di dời ga trung tâm trước năm 2030.
Bên cạnh phát triển mạng lưới chính, quy hoạch điều chỉnh định hướng kết nối đường sắt với các đầu mối giao thông lớn như cảng Nghi Sơn, Hiệp Phước; sân bay Tân Sơn Nhất, Long Thành, sân bay quốc tế thứ hai của Hà Nội và Gia Bình; cùng các cảng cạn Văn Lâm (Hưng Yên), Gia Bình (Bắc Ninh).
Các nội dung khác vẫn giữ nguyên theo Quyết định 1769/QĐ-TTg. Tổng mức đầu tư sơ bộ tuyến tốc độ cao Bắc – Nam là khoảng 1,7 triệu tỷ đồng (hơn 67 tỷ USD). Hiện, Tập đoàn THACO và Công ty VinSpeed (thuộc Vingroup) đều đề xuất tham gia đầu tư.
Cả hai doanh nghiệp đều đưa ra tổng mức đầu tư khoảng 61,35 tỷ USD (chưa gồm giải phóng mặt bằng). THACO cam kết góp 20% vốn (12,3 tỷ USD), phần còn lại vay tín dụng trong và ngoài nước, đề nghị Nhà nước bảo lãnh và hỗ trợ lãi vay 30 năm. VinSpeed cũng góp 20% (12,27 tỷ USD) và đề nghị Nhà nước cho vay 49 tỷ USD lãi suất 0% trong 35 năm.
Về tiến độ, VinSpeed cam kết hoàn thành trong 5 năm, THACO trong 7 năm (hai giai đoạn: Hà Nội – Hà Tĩnh và Nha Trang – TP.HCM trong 5 năm; phần còn lại trong 2 năm tiếp). Cả hai cùng kiến nghị được giao quỹ đất dọc tuyến để triển khai dự án bất động sản phụ trợ.
Chìa khóa thúc đẩy du lịch liên vùng
Quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia thời kỳ 2021–2030 không chỉ là bước tiến trong hạ tầng giao thông, mà còn là chìa khóa thúc đẩy du lịch liên vùng, kết nối Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh thành tam giác du lịch năng động nhất miền Bắc. Khi quãng đường hơn 150 km được rút ngắn tương đương một chuyến tàu điện nội đô, du khách có thể dễ dàng “sáng ở Hồ Gươm, trưa ngắm Vịnh Hạ Long, tối dạo phố cổ Bãi Cháy”.
Theo các chuyên gia, tuyến đường sắt tốc độ cao này sẽ thay đổi hoàn toàn dòng chảy du lịch, giúp gia tăng lượng khách cuối tuần, mở rộng thị trường khách MICE, khách quốc tế trung chuyển qua Hà Nội và Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn.
Hạ tầng giao thông là “bệ phóng” cho du lịch địa phương. Sau cao tốc, cầu Bãi Cháy, sân bay Vân Đồn và cảng tàu khách quốc tế Hạ Long, việc kết nối bằng đường sắt tốc độ cao sẽ hoàn thiện “bộ tứ hạ tầng” chiến lược, giúp Quảng Ninh bứt phá mạnh mẽ về du lịch, logistics và thương mại quốc tế.
Theo định hướng của Bộ Giao thông Vận tải, tuyến Hà Nội – Quảng Ninh sẽ được đầu tư theo tiêu chuẩn đường sắt tốc độ cao, vận tốc khai thác 350 km/h, dự kiến hoàn thành giai đoạn đầu trước năm 2035. Song song với đó, các địa phương cần chuẩn bị sẵn hạ tầng dịch vụ, nhân lực và sản phẩm du lịch để đón đầu làn sóng du khách mới.
Hà Nội có thể trở thành điểm trung chuyển du lịch của miền Bắc, trong khi Quảng Ninh sẽ là điểm đến nghỉ dưỡng đẳng cấp quốc tế, gắn với các sản phẩm du lịch biển, di sản, tâm linh, và MICE. Những đô thị trung gian như Hải Dương, Hải Phòng, Uông Bí, Đông Triều... sẽ được hưởng lợi nhờ dòng khách lan tỏa.
Khi hành trình giữa Hà Nội và Quảng Ninh chỉ còn 20 phút, một bản đồ du lịch hoàn toàn mới của miền Bắc sẽ hình thành – năng động, kết nối và xanh hơn bao giờ hết.
Các chuyên gia nhận định, khi hệ thống đường sắt tốc độ cao được hoàn thiện, Việt Nam sẽ bước vào kỷ nguyên du lịch không giới hạn khoảng cách, nơi di chuyển không còn là rào cản mà trở thành trải nghiệm du lịch hấp dẫn. Một tuyến tàu du lịch Hà Nội – Hạ Long với tốc độ cao, tiện nghi hiện đại sẽ là sản phẩm du lịch mới mang tính biểu tượng của miền Bắc.
“Không chỉ rút ngắn quãng đường, tuyến đường sắt tốc độ cao còn rút ngắn khoảng cách trong nhận thức phát triển liên vùng. Nếu tuyến đường sắt tốc độ cao đi vào vận hành, du lịch miền Bắc sẽ hoạt động như một thể thống nhất, nơi mỗi địa phương là một điểm đến trong hành trình lớn hơn của cả vùng,” ông Nguyễn Đức Thiện, Giám đốc Công ty HaLong Tour nhận định.
