Bảo vật Linga vàng của tỉnh Bình Thuận được công nhận là Bảo vật Quốc gia

Theo công bố của Sở VH-TT-DL Bình Thuận, Linga vàng được phát hiện tại khu di tích tháp Chăm Po Dam, thuộc địa bàn thôn Lạc Trị, xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, cách TP. Phan Thiết khoảng 120km. Trước đó, năm 2013, Sở VH-TT-DL Bình Thuận đã phối hợp với Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ tổ chức khai quật khảo cổ tại đền tháp Chăm Po Dam để ghi nhận chi tiết về vị trí, kích thước, kết cấu kiến trúc... của các móng đế tháp bị sụp đổ, vùi lấp trong lòng đất. Qua đó tiến hành công tác trùng tu, phục hồi một số kiến trúc của di tích.

Qua hai đợt khai quật, các nhà khảo cổ đã có nhiều phát hiện mới về kết cấu kiến trúc trong khuôn viên khu tháp chưa từng xuất hiện trên bản vẽ. Cụ thể, kiến trúc dạng nhà dài, kiến trúc dạng vuông ở phía nam; bốn khối gạch vuông có thể là nơi đặt tượng; hệ thống đường dẫn nội bộ trong Khu tháp; dấu tích đục vách núi đá phía tây để mở rộng không gian xây dựng Khu tháp… Những phát hiện mới này đã giúp đoàn khảo cổ hiểu rõ hơn về tổng thể kiến trúc vốn có của Khu tháp, cũng như góp phần nhận diện chức năng của từng kiến trúc. 

Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ cũng phát hiện ra nhiều hiện vật có giá trị gồm bệ yoni, bàn nghiền cùng các loại nhạc khí như: chuông, chũm chọe, lục lạc; nhẫn muta, gương đồng, rìu, giáo,... Cùng lượng lớn ngói lợp và nhiều di vật gồm vỡ ra từ các loại vật dụng như bình, hũ, tô, chén, đĩa, nồi… góp phần khẳng định thêm giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng thờ sinh thực khí của người Chăm tại di tích tháp Po Dam.

Đáng chú ý, trong đợt khai quật khảo cổ tại di tích tháp Po Dam lần này, đã tìm ra 2 hiện vật vô cùng quý giá gồm, phiến đá chạm khắc chữ Chăm cổ dạng bia ký có niên đại vào khoảng năm 710 - một phát hiện mới có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần xác định niên đại xây dựng Khu tháp vào đầu thế kỷ VIII, tương đương với nhóm kiến trúc Mỹ Sơn E1, Mỹ Sơn C7 ở Quảng Nam.

Thứ hai là hiện vật Linga bằng kim loại vàng có niên đại khoảng thế kỷ VIII-IX, được chế tác đặc biệt với trọng lượng 78,36 gram, tỷ lệ vàng ròng chiếm 90,4%, 9,6% còn lại là bạc và đồng. Đây chính là hiện vật gốc độc bản, quý hiếm, chứa đựng nhiều thông tin khoa học quan trọng, có giá trị lớn trong công tác nghiên cứu văn hóa-lịch sử liên quan đến di tích Pô Dam nói riêng và văn hóa Chăm nói chung, cũng như là tư liệu vàng cho việc nghiên cứu kỹ thuật luyện kim, nghề kim hoàn… của cộng đồng người Chăm trước đây. 

Ngay sau khi phát hiện, Sở VH-TT-DL tỉnh Bình Thuận đã triển khai xây dựng hồ sơ hiện vật Linga vàng trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia xem xét, thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia theo quy định. Ngày 18/1/2023, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 73/QĐ-TTg về việc công nhận bảo vật quốc gia đợt 12 năm 2023. Trong số 29 bảo vật quốc gia được công nhận đợt này có Linga vàng tỉnh Bình Thuận.

Để quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị bảo vật quốc gia Linga vàng, Sở VH-TT-DL tỉnh Bình Thuận đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các cán bộ, đảng viên và nhân dân về giá trị, ý nghĩa và tầm quan trọng của bảo vật quốc gia nhằm nâng cao trách nhiệm trong việc gìn giữ bảo vật quốc gia.

Đồng thời, Sở đã chỉ đạo Bảo tàng tỉnh Bình Thuận tăng cường công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị bảo vật quốc gia Linga vàng thông qua hoạt động triển lãm, giới thiệu trên trang web để quảng bá di sản văn hóa, bảo vật quốc gia của địa phương nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách. Bên cạnh đó, chú trọng xây dựng phương án bảo vệ, tuần tra, bảo đảm an toàn các hiện vật và bảo vật quốc gia được lưu giữ, trưng bày tại bảo tàng.