Phù Dung cổ tự - tuyệt tác kiến trúc dưới chân núi Bình San

Ngôi chùa Phù Dung nằm dưới chân núi Bình San (Hà Tiên, Kiên Giang) không chỉ là một di tích tôn giáo cổ kính mà còn là nơi gắn liền với thiên tình sử huyền thoại của Mạc Thiên Tích và nàng thơ Nguyễn Thị Xuân. Với lịch sử hơn hai thế kỷ, chùa Phù Dung đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình khám phá của những du khách yêu thích sự thanh tịnh và mong muốn tìm hiểu về di sản văn hóa của vùng Nam Bộ.

Thiên tình sử gây dựng nên chùa 

Phù Dung cổ tự được xây dựng vào cuối thế kỷ 18 dưới thời vua Gia Long, bởi Mạc Thiên Tích – Đô đốc trấn Hà Tiên. Trải qua dòng chảy hơn 200 năm, ngôi chùa này vẫn bàng bạc trong mình những dấu ấn tình yêu bi thương của nàng Nguyễn Thị Xuân - trụ trì đầu tiên chùa Phù Dung. 

Người ta kể rằng, tên gọi "Phù Dung" của chùa gắn liền với cuộc đời của bà Phù Dung, tên thật Nguyễn Thị Xuân, cũng là ái thiếp của Mạc Thiên Tích. Bà là một nàng thơ tài sắc vẹn toàn, thành viên nữ duy nhất trong thi đàn Chiêu Anh Các. Ở tuổi hai mươi, bà và đô đốc Mạc Thiên Tích đã nảy sinh tình yêu thắm thiết và được rước về dinh lập Ái cơ thứ phi. 

Bà Phù Dung không chỉ được biết đến với vẻ đẹp hiền hòa mà còn có tình yêu sâu sắc dành cho Mạc Thiên Tích. Tuy nhiên, số phận không mỉm cười với bà, giống với người đời thường nói “hồng nhan thì bạc phận”. Mối tình thơ lãng mạn của họ đã dấy lên sự ghen tức trong lòng Hiếu Túc phu nhân – vợ cả của Mạc Thiên Tích.

Vào ngày Mạc Thiên Tích đi duyệt binh, Hiếu Túc phu nhân đã sai người bắt Ái cơ nhốt vào trong một cái chậu. Khi ông trở về và phát hiện ra thì Ái cơ đã nằm rũ rượi trên nền đất lạnh, thân thể yếu ớt, hơi thở đứt quãng. Nàng thứ phi tuy may mắn thoát khỏi cái chết, nhưng cú sốc tâm lý và thể xác đã để lại những vết thương không thể lành. 

Sau biến cố kinh hoàng ấy, Ái cơ nhận ra sự vô thường của kiếp nhân sinh. Nàng trở nên ngao ngán trước cõi đời phù du giả tạo và cảm thấy không còn gì có thể níu giữ mình nơi trần thế. Với lòng thành kính và sự quyết tâm, nàng đã khẩn thiết xin Mạc Thiên Tích cho phép mình được xuất gia, quy y cửa Phật để tìm đến sự tịch tịnh cho tâm hồn.

Ban đầu, Mạc Thiên Tích không muốn rời xa nàng, nhưng thấy sự tha thiết và lòng quyết tâm của Ái cơ, ông đành ngậm ngùi chấp thuận. Để giúp nàng hoàn thành tâm nguyện, ông đã ra lệnh xây dựng cấp kỳ một ngôi chùa nhỏ dưới chân núi Bình San, lấy tên là Phù Cừ am tự, sau này được biết đến với tên gọi Phù Dung cổ tự. Từ đó, nàng thứ phi trở thành trụ trì đầu tiên của ngôi chùa, sống cuộc đời tĩnh tâm, sớm hôm tu niệm.

Kiến trúc hòa hợp với thiên nhiên 

Chùa Phù Dung mang trong mình nét kiến trúc đặc trưng của chùa Nam Bộ, vừa giản dị nhưng cũng đầy tinh tế. Chùa được xây dựng chủ yếu từ gỗ và gạch, với những mái ngói âm dương cổ kính, mang đậm phong cách của các ngôi chùa truyền thống Việt Nam. Các chi tiết chạm khắc gỗ trong chùa đều tỉ mỉ, tinh xảo, phản ánh tài nghệ của những người thợ xưa. Những bức tượng Phật lớn nhỏ, bao gồm tượng Phật Thích Ca và các vị La Hán, được bày trí trong chùa tạo nên một không gian thiêng liêng và uy nghiêm.

Điều đặc biệt khi ghé thăm nơi đây chính là sự hòa quyện tuyệt vời giữa kiến trúc chùa và cảnh sắc thiên nhiên xung quanh. Chùa nằm dưới chân núi Bình San, xung quanh là cây cối xanh tươi và không khí trong lành, mang lại cảm giác yên bình cho du khách. Khuôn viên chùa tuy không quá rộng lớn nhưng lại được bao bọc bởi những tán cây cổ thụ rợp bóng, tạo nên một không gian thanh tịnh và thoáng đãng. Từ chùa, du khách có thể nhìn thấy rõ ngọn núi Bình San sừng sững, như một bức bình phong hùng vĩ, bảo vệ và che chở cho ngôi chùa nhỏ bé này qua bao biến thiên của lịch sử.

Phù Dung cổ tự không chỉ là nơi để tưởng niệm những câu chuyện lịch sử mà còn là địa điểm quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân Hà Tiên. Ngôi chùa được xem là nơi linh thiêng, nơi người dân đến để cầu nguyện cho cuộc sống bình an, sức khỏe và may mắn. Vào các dịp lễ lớn như Vu Lan, Tết Nguyên Đán hay rằm tháng Giêng, chùa Phù Dung lại càng trở nên nhộn nhịp với hàng ngàn Phật tử và du khách thập phương đến dâng hương, lễ Phật.

Những địa điểm tham quan liền kề 

Hà Tiên nổi tiếng với nhiều cảnh đẹp thiên nhiên hoang sơ và núi Bình San là một trong những điểm nhấn của vùng đất này. Việc Phù Dung cổ tự tọa lạc dưới chân ngọn núi này càng khiến cho chuyến hành trình khám phá của du khách trở nên trọn vẹn hơn. 

Núi Bình San không chỉ là nơi ngắm cảnh tuyệt đẹp mà còn là nơi lưu giữ dấu ấn của dòng họ Mạc, với các lăng mộ cổ kính của gia tộc này. Du khách có thể kết hợp chuyến tham quan Phù Dung cổ tự với việc ghé thăm Lăng Mạc Cửu, một di tích lịch sử quan trọng khác ở Hà Tiên. Lăng Mạc Cửu là nơi an nghỉ của vị khai quốc công thần, người có công lớn trong việc phát triển Hà Tiên vào thế kỷ 18. Ngọn núi Bình San cũng là nơi có những cảnh quan ngoạn mục với biển xanh và thành phố Hà Tiên trải dài dưới chân.

Từ Phù Dung cổ tự, du khách còn có thể dễ dàng ghé thăm những điểm du lịch lân cận như chùa Tam Bảo, chùa Xà Xía hay dòng sông Giang Thành – những địa danh lịch sử gắn liền với sự phát triển của vùng đất Hà Tiên. Các ngôi chùa này, cùng với Phù Dung cổ tự, tạo nên một hệ thống các di tích tâm linh phong phú, giúp du khách có cái nhìn toàn diện hơn về đời sống tín ngưỡng của người dân Nam Bộ.