Dừng làm mới và hủy các sắc phong mới ở Phủ Vân Cát

Phủ Vân Cát, xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định thuộc Quần thể di tích Phủ Dầy (hạng mục kiến trúc nghệ thuật) được Bộ trưởng Bộ Văn hóa (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng di tích quốc gia tại Quyết định số 09-VH/QĐ ngày 21/02/1975, được sửa đổi tên gọi tại Quyết định số 488/QĐ-BVHTTDL ngày 28/01/2021. Theo hồ sơ khoa học xếp hạng di tích (quy định tại Thông tư số 09/2011/TT-BVHTTDL ngày 14/7/2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định về nội dung hồ sơ khoa học để xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh), Bản thống kê hiện vật di tích Phủ Vân Cát không có các sắc phong. 

Ngày 16/9, Cục Di sản văn hóa cho biết nhận được Công văn số 1566/SVHTTDL-QLDSVH ngày 12/9/2024 của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định đề nghị Cục có ý kiến về việc tiếp nhận bản phục hồi các sắc phong tại phủ Vân Cát do Viện Nghiên cứu Hán Nôm thực hiện (dự kiến tiếp nhận vào ngày 17/9/2024), kèm theo hồ sơ gồm các Công văn số 1040/UBND-VHTT ngày 10/9/2024 của Ủy ban nhân dân huyện Vụ Bản; số 33/UBND-VHTT ngày 09/9/2024 của Ủy ban nhân dân xã Kim Thái và Đơn đề nghị ngày 06/9/2024 của ông Trần Văn Cường – thủ nhang Phủ Vân Cát.

Đối với việc phục hồi sắc phong nói chung theo điều 46, Luật Di sản văn hóa năm 2001 quy định:

“Việc làm bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phải bảo đảm các điều kiện sau:
1. Có mục đích rõ ràng;
2. Có bản gốc để đối chiếu;
3. Có dấu hiệu riêng để phân biệt với bản gốc;
4. Có sự đồng ý của chủ sở hữu di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia;
5. Có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch”.

Dễ thấy, dựa vào hồ sơ khoa học xếp hạng di tích cùng bản thống kê hiện vật di tích Phủ Vân Cát không có sắc phong. Không đáp ứng được điều 2, 3, 4, 5 đề ra, do không có bản gốc để đối chiếu. Vậy câu hỏi đặt ra, sắc phong phủ Vân Cát được Viện Hán Nôm đưa ra dựa trên cơ sở nào? Dùng hiện vật nào để đối chiếu?

Mặc dù vậy, Cục Di sản văn hóa vẫn rất hoan nghênh ý thức và trách nhiệm của nhân dân lẫn thủ nhang Phủ Vân Cát, chính quyền địa phương xã Kim Thái, huyện Vụ Bản và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định trong việc nỗ lực tìm kiếm các hiện vật, tư liệu nhằm củng cố giá trị khoa học liên quan đến di tích, góp phần vào công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích Phủ Dầy. Tuy nhiên, việc triển khai phải bảo đảm tuân thủ theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa. Khẳng định thêm một lần nữa quy định việc làm bản sao di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phải căn cứ từ bản gốc, phải có bản gốc để đối chiếu và phải có giấy phép của cơ quan có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch.

Tuy nhiên, tại Công văn số 98/HN ngày 6/9/2024, Viện Nghiên cứu Hán Nôm cho biết: “Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm đã ra quyết định thành lập Hội đồng tư vấn phục hồi sắc phong theo yêu cầu của đơn vị và cá nhân có công văn đề nghị. Hiện nay, các công việc đang tiến hành và dự kiến sẽ bàn giao cho địa phương vào khoảng thời gian từ 16-20/9/2024”.

Và công văn số 1566/SVHTTDL-QLDSVH ngày 12/9/2024, Sở VHTTDL tỉnh Nam Định đề nghị: “Sở VHTTDL tỉnh Nam Định trân trọng đề nghị Cục Di sản văn hoá có ý kiến về việc tiếp nhận bản phục hồi sắc phong tại phủ Vân Cát do Viện nghiên cứu Hán Nôm thực hiện”.

Công văn số 1040/UBND-VHTT ngày 10/9/2024 của UBND huyện Vụ Bản có nêu: Ngày 6/9/2024, UBND xã Kim Thái nhận được đơn đề nghị của ông Trần Văn Cường - Thủ nhang phủ Vân Cát, xã Kim Thái trình bày về việc nhận được công văn số 98/HN ngày 6/9/2024 của Viện nghiên cứu Hán Nôm. Viện này thông báo về thời gian bàn giao sắc phong cho địa phương là xã Kim Thái và phủ Vân Cát. Sau đó thủ nhang phủ Vân Cát đã họp nhân dân, thống nhất việc tổ chức Kỷ niệm ngày Đản Sinh Đức Thánh Mẫu (15/8 âm lịch hàng năm) và đón nhận sắc phong theo như lịch hẹn của Viện nghiên cứu Hán Nôm.

Đáng chú ý, tại buổi họp nhân dân, ông Trần Văn Cường nêu 100% người dân đã đồng ý tổ chức lễ kỷ niệm ngày Đản sinh thánh Mẫu và đón nhận sắc phong thác bản, bản dịch văn bia Phủ Vân Cát vào hôm nay ngày 17/9/2024 (15/8 âm lịch).

Sau khi tiếp nhận thông tin, Cục Di sản văn hóa khẳng định việc phục hồi và làm mới sắc phong ở Phủ Vân Cát là không đúng quy định của Luật Di sản văn hóa. 

“Việc làm bản sao chỉ được thực hiện khi có bản gốc và có giấy phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch. Việc thực hiện làm mới các sắc phong để phục vụ, bảo vệ, phát huy giá trị di tích khi không tuân thủ quy định của Luật Di sản văn hóa, có thể vi phạm vào hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của Luật”, Cục Di sản Văn hóa nhấn mạnh. Các hành vi bị nghiêm cấm theo quy định của luật bao gồm Chiếm đoạt, làm sai lệch di sản văn hóa; Lợi dụng việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa để trục lợi, hoạt động mê tín di đoan và thực hiện những hành vi khác trái pháp luật". (Khoản 1, khoản 5 Điều 13 Luật Di sản văn hóa năm 2001; được sửa đổi, bổ sung năm 2009).

Nghiêm cấm những hành vi làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích như đưa thêm, di dời, thay đổi hiện vật trong di tích hoặc tu bổ, phục hồi không đúng với yếu tố gốc cấu thành di tích và các hành vi khác khi chưa được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch, tuyên truyền, giới thiệu sai lệch về nội dung và giá trị của di tích (điểm a khoản 1 Điều 4 Nghị định số 98/2010/NĐ-CP ngày 21/9/2010).

Do đó, tại Công văn 1003/DSVH-DT, Cục Di sản Văn hóa đề nghị Sở VHTTDL tỉnh Nam Định dừng việc phối hợp với Viện Nghiên cứu Hán Nôm trong việc làm mới các sắc phong nêu trên.

Đồng thời, Cục đề nghị Sở VHTTDL tỉnh Nam Định chỉ đạo cơ quan chức năng hướng dẫn chính quyền địa phương không tổ chức tiếp nhận các hiện vật làm mới này vào di tích, hoặc sử dụng vì mục đích bảo vệ và phát huy giá trị di tích. Trường hợp các sắc phong mới đã được làm xong, đề nghị Sở chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tiến hành kiểm tra, hủy bỏ để không làm sai lệch di sản văn hóa.