Đậm đà hồn dân tộc trong thứ nước chấm vang danh trăm năm tại Hưng Yên

Nằm giữa lòng đồng bằng Bắc Bộ, thị trấn Bần Yên Nhân, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên là một ngôi làng yên bình và cổ kính. Đây cũng chính là cái nôi của nghề làm tương bần - một đặc sản truyền thống đã gắn bó với người dân nơi đây qua nhiều thế hệ. Đến nơi này, ta không chỉ cảm nhận được nét đẹp mộc mạc của làng quê mà còn bị cuốn hút bởi hương vị đậm đà của tương Bần, thứ gia vị đã trở thành biểu tượng của văn hóa ẩm thực địa phương.

Tương bần không chỉ là một món ăn mà còn là một phần trong đời sống tinh thần của người dân. Quy trình làm tương bần đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tình yêu với nghề. Tương được làm từ gạo nếp cái hoa vàng, đậu nành, muối và nước mắm, nhưng điều làm nên sự đặc biệt của nó chính là phương pháp chế biến truyền thống và kinh nghiệm được tích lũy qua bao thế hệ.

Theo người dân có kinh nghiệm làm tương lâu năm chia sẻ, nghề làm tương bần ở đây được truyền qua nhiều thế hệ, có lịch sử hàng trăm năm. Mỗi bước trong quy trình làm tương đều cần sự cẩn trọng và tấm lòng của người làm. Từ việc chọn nguyên liệu, lên men cho đến việc ủ tương, tất cả đều phải tuân thủ đúng quy trình mới tạo ra được hương vị đặc trưng.

Để làm ra những giọt tương bần thơm ngon, người thợ phải trải qua một quy trình dài và công phu. Gạo nếp sau khi nấu chín được phơi khô và để 2 ngày 2 đêm. Đỗ tương được rang vàng, xay nhỏ và ngâm trong chum sành với nước từ 7 đến 10 ngày để lên màu vàng đỏ. 

Sau 2 ngày 2 đêm, khi xôi nếp đã lên mốc, người ta xoa đều cho các hạt xôi tơi ra. Sau đó, dùng nước đỗ ngâm trong chum sành tưới lên mốc, trộn thật đều và để tiếp 1 ngày 1 đêm nữa. Tiếp theo, mốc được cho vào chum đỗ đã cùng với muối tinh với lượng phù hợp, khuấy đều rồi phơi ngoài trời nắng.

Hỗn hợp này sau đó được ủ trong chum đất và phơi nắng từ 1 đến 2 tháng, dưới sự chăm sóc kỹ lưỡng. Trong suốt quá trình ủ, người thợ phải thường xuyên kiểm tra và khuấy đều để đảm bảo tương được lên men đều, tạo ra hương vị đặc trưng.

Với màu sắc vàng đỏ rực rỡ, tương bần mang trong mình hương thơm ngào ngạt của đậu nành rang và gạo nếp chín. Đặc biệt, vị tương còn có sự kết hợp hài hòa giữa mặn mặn của muối và ngọt ngọt của gạo nếp, đậu nành. Khi thưởng thức, bạn có thể cảm nhận được từng hạt đậu nành và cảm giác mềm mịn của xôi nếp đã lên men tự nhiên trong quá trình chế biến.

Nghề làm tương bần truyền thống đang đối mặt với nhiều thách thức trong thời đại công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Nhiều người trẻ không còn mặn mà với nghề này, khiến cho nguy cơ mai một là hiện hữu. Tuy nhiên, nhiều nghệ nhân vẫn kiên trì giữ gìn và truyền lại nghề cho thế hệ sau với hy vọng bảo tồn một phần di sản văn hóa của quê hương.

Ngày nay, tương bần không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia, trở thành món quà quê hương đậm đà hương vị truyền thống. Du khách đến Hưng Yên không thể bỏ lỡ cơ hội thưởng thức và mua tương bần về làm quà. Từng giọt tương bần là sự kết tinh của tinh hoa ẩm thực và tình yêu quê hương, mang đến cho người thưởng thức cảm giác ấm áp và thân thuộc.

Làng nghề này không chỉ nổi tiếng với loại nước chấm đặc sản mà còn trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nhiếp ảnh gia, những người đã khai thác và tôn vinh vẻ đẹp của làng nghề qua ống kính của mình.

Hưng Yên với nghề làm tương bần truyền thống đã và đang góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ẩm thực Việt Nam. Hương vị đậm đà của tương bần không chỉ là đặc sản mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây, một minh chứng cho sức sống bền bỉ của những giá trị truyền thống trong dòng chảy hiện đại, đi vào cả thơ ca, giữ hồn dân tộc: 

Góc quê Hưng Yên, tương bần thơm

Nếp xôi lên men, vị quê nhà.